رابطه تقصیر و عنصر روانی در حقوق جزا

رابطه تقصیر و عنصر روانی در حقوق جزا

نویسنده: سیدحسن علوی

چکیده

واژه «تقصیر» در حقوق جزا به دو معنای متفاوت به کار رفته است: معنای اعم که مراد از آن رکن روانی و رابطه ذهنی فاعل و جرم است و معنای اخص که منظور از آن بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی است؛ تقصیر در این معنا در مقابل قصد مجرمانه به کار می‌رود. بسیاری از مؤلفان حقوق جزا این معنا از تقصیر را با عناوینی چون خطای غیر عمدی و خطای جزایی تعبیر نموده‌اند. در این تحقیق مقصود از تقصیر، معنای اخص که مرادف با خطای کیفری است، می‌باشد. نکته اصلی در تقصیر جزایی رابطه آن با رکن روانی است. برخی بر این اعتقادند که در جرایم غیر عمدی، رکن روانی همان «تقصیر» است. گروهی دیگر با توجه به ماهیت عنصر روانی که امری ذهنی است، اموری چون بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی را جانشین رکن روانی دانسته‌اند. در رابطه با توجیه عنصر روانی در جرایم مبتنی بر تقصیر جزایی که از نوع فعل هستند نه امری ذهنی، حقوق‌دانان پنج توجیه ارایه نموده‌اند.

کلیدواژگان: تقصیر کیفری، خطای کیفری، عنصر روانی، بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، مسؤولیت کیفری.

دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق؛ شماره 33 دوره دهم بهار و تابستان 1395