دکتر سید محمد دبیر سیاقی

نویسنده، شاعر، مصمح، پژوهشگر و حقوقدان

یکی از پژوهشگران شاخص عصر ما سید محمد دبیر سیاقی است که در سال 1298 هـ. شمسی در قزوین به دنیا آمده است و اکنون در سن 97 سالگی از نعمت حیات برخوردار است. ایشان از سال 1324 شروع به تألیف و تصحیحی و نوشتن کرده است و تا یومنا هذا 125 اثر را اعم از تألیف و تصحیح وارد بازار کتاب کرده است. صاحب ترجمه اگر چه دکترای ادبیات است لیکن در بخشی از سالهای تحصیل خود به حقوق نیز پرداخته است اما به نظر می‌رسد سهم او از تحصیلات حقوق کوتاه مدت خود به خدمات طولانی وی در وزارت دارایی و به ویژه در حوزه امور مالیاتی و جمع‌آوری قوانین و مقررات مالیاتی بوده است اگر نه کل دوران پربار عمر خویش را یکسره به ادبیات سپری کرده است. دکتر دبیر سیاقی خود چگونگی روی آوردن به رشته حقوق را با دقت بسیار نگاشته است که از جهت فواید تاریخی آن، عیناً از دو ماهنامه بخارا ؟؟؟‌‌231 به بعد نقل می‌شود. [در آغاز سال تحصیلی 1318 پس از گرفتن دیپلم متوسط در رشته ادبی با آن که ذوق فطری و تعالیم و تحصیلات افراد خانواده پدری و مادری ایجاب می‌کرد که مستقیماً به دانشکده ادبیات بروم اما کششی که انگیزه آن از یک سو ریاست علامه دهخدا به دانشکده حقوق و از سوی دیگر به اقتضای جوانی و توجه به وضع آینده فارغ‌التحصیلان دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی در احراز مشاغل عالی قضایی و اداری که آن روز مظهر آن مقام ریاست وزرایی مرحوم دکتر متین دفتری بود باعث آمد که به آ‌ن دانشکده بروم. محل دانشکده تا پایان آن سال تحصیلی، در منزلی واقع در سمت شمال اوایل کوچه دوم از جنوب به شمال خیابان لاله‌زار به نام کوچه نکیسا و در شرق منزل مرحوم میرزا علی‌اصغر خان اتابک بود که سابقا‌ً به فردی موسوم به بروسکی‌خان تعلق داشته است و بعد از انتقال دانشکده حقوق به محل فعلی در محوطه دانشگاه تهران، دبیرستان ادیب آنجا مستقر گردید. این منزل، هشتی نسبتاً موسع در مدخل و حیاطی وسیع با درختان کاج داشت و در دو سمت شمال و مغرب دارای ساختمان بود شامل زیرزمینهایی بسیار کم‌عمق و تالار و دو پاگرد با ایوانهای مسقف در طبقه فوقانی و پلکان وسیع سنگی در قسمت شمالی که به آن طبقه می‌رفت. کتابخانه دانشکده که ریاست آن را آن زمان محقق عالی‌قدر مرحوم محمدتقی دانش‌پژوه داشت در وسط عمارت شمالی واقع بود. دو تالار با کلاسهای دو سوی آن در محل دروس سال دوم رشته‌های سیاسی/ اقتصادی بود. دروس سال اول دانشکده، عمومی و برای همه رشته‌ها بود. در تالار وسیع غربی تدریس می‌شد حقوق بین‌الملل عمومی را مرحوم محمدمظاهر صدیق‌حضرت، حقوق مدنی را شادروان دکتر علی شایگان (معاون دانشکده)، اقتصاد را مرحوم دکتر شهید نورانی، حقوق اساسی و مالیه را شادروان دکتر قاسم‌زاده، باب تجارت کتاب شرایع‌الاسلام را مرحوم محمد سنگلچی و زبان فرانسه را شادروان دکتر منوچهر وارسته تدریس می‌کردند. ساعات درس صبحها بود. آن زمان برای هیچ یک از دروس مورد اشاره کتابی تدوین نشده بود استادان درس خود را تقریر می‌کردند و دانشجویان تندنویسی می‌کردند یا یادداشت بر می‌داشتند تنها مطالب مربوط به حقوق بین‌الملل عمومی در مجله رسمی کشور (روزنامه رسمی فعلی) درج می‌شد که شاگرادان و از جمله بنده از روی آن در کتابخانه دانشکده نسخه‌برداری می‌کردیم. جزوه‌ای که از دروس مورد اشاره برداشته بودم در سالهای بعد همه دانشجویان دانشکده به نوبت استفاده کردند تا زمانی که برای هر کدام کتابی تألیف گردید. در جنوب تالار غربی عمارت نوسازی افزوده شده بود که مرحوم دکتر احمد متین‌دفتری آنجا حقوق بین‌الملل خصوصی برای دانشجویان سالهای دوم و سوم تدریس می‌کردند. ایشان هفته‌ای یک ساعت با اتومبیل دارای پلاک سه رنگ شماره 1 به داخل هشتی دانشکده می‌آمددند و دانشجویان ایشان از آنجا تا درب کلاس در دو سو صف می‌کشیدند و مستخدم کیف حاوی کتاب و یا جزوه‌های ایشان را به همراه استاد به کلاس می‌برد و با همین ترتیب پس از ختم ساعت درس باز می‌گرداند. عملی که متضمن حرمت استادی و نیز مقام ریاست وزرایی بود.] چاپ شاهنامه فردوسی، نزهت القلوب حمداله مستوفی، فرهنگ آنندراج، لغت فرس اسدی طوسی، غیاث‌اللغات، مجمع‌الفرس سروری، فرهنگ چراغ هدایت و شرکت مؤثر و کارساز در لغت‌نامه دهخدا از جمله کارهای استاد دبیر سیاقی به شمار است.