کرامت انسان و حقوق بشر
کرامت انسان و حقوق بشر
کرامت انسان و حقوق بشر
دکتر حسین میر محمدصادقی
در مسأله حقوق بشر، بین انسان‌شناسی، کرامت انسان و حقوق بشر ارتباط مستقیم وجود دارد و تفکیک این مقولات، ممکن نیست بنابراین باید اول به تعریف بشر پرداخت تا بر اساس آن به تعریف کرامت انسان و حقوق بشر اقدام کنیم، لذا مبحث حقوق بشر با موضوع انسان‌شناسی به‌طور نزدیک با یکدیگر گره‌خورده است.
در دیدگاه اسلامی، کرامت انسان ذیل عبودیت خداوند معنا پیدا می‌کند و حقوق بشر ناشی از حق‌الله است، اما در دیدگاه و نظرگاه ماتریالیستی، کرامت انسان در استقلال از خداوند و ماوراء‌الطبیعه معنا پیدا کند. قرآن کریم در دیدگاه اول، خیلی صریح سخن گفته و مبنا و منشأ کرامت انسان را خداوند می‌داند، این کرامت عام است که در مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر هم به‌عنوان مبنای حقوق بشر ذکرشده است. در دیدگاه اسلامی کرامت انسانها ارزشمند دانسته شده چون ناشی از خداست ولی در اعلامیه جهانی حقوق بشر، چنین توجیهی وجود ندارد و ذکر نشده که کرامت انسانی بر چه مبنایی است. در دیدگاه اسلامی، کرامت انسانی که ناشی از خداوند متعال بوده، امر مقدسی محسوب می‌شود که در مواردی، کرامتی خاص برای مسلمین و متقین نیز ذکرشده که هرچند تأثیرات حقوقی نداشته و موجب برتری و فضیلت حقوقی نمی‌شود اما تأثیرات آخرتی آن در سخن قرآن آمده است.
در دیدگاه اسلامی معتقدیم انسان به دلیل دمیده شدن روح خدایی، محدود به ماده نبوده و دارای بعد معنوی نیز هست که بر این اساس، حقوق معنوی نیز بر وی مترتب است که شامل مواردی چون حق آرامش معنوی و داشتن جامعه دین‌مدار است.
از نظرگاه اسلامی، کرامت انسان، مبنای حقوق بشر امروزی است که نشأت گرفته از خداوند است و لذا جامعه اسلامی و مسلمانان باید بزرگ‌ترین منادی حقوق و مدافع بشر باشند، بر این اساس بسیاری از موارد حقوق بشری وجود دارد که ما می‌توانیم به جهانیان نشان داده و دیدگاه آنان را در بسیاری مقولات تصحیح کنیم.
از نظر مسایل معمول حقوق بشری، بسیاری از مواردی که امروز در اعلامیه‌های حقوق بشری یا میثاقهای حقوق بشری آمده در مبانی دینی پذیرفته‌شده یا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرارگرفته، بنابراین دیدگاههای بدبینانه‌ای که به دلیل برخوردهای بعضاً سیاسی با مقوله حقوق بشر پدید آمده است باید اصلاح شود.
حقوق بشر مقدس است. ما به حقوق بشر احترام می‌گذاریم، ادیان الهی و دین اسلام بزرگ‌ترین مدافعان حقوق بشر هستند و همواره ادیان مختلف بخصوص ادیان ابراهیمی به مبحث حقوق بشر تأکید داشتند لذا اگر بعضی رفتارهای سیاسی در سطح جهان از سوی دولتها صورت می‌گیرد باید سعی بر اصلاح تفکر در مبحث حقوق بشر بدون نزاع و دعوا باشد.
امروز در دنیا تشنگی نسبت به دریافت اسلام اصیل و درست وجود دارد و سمینارها، کتب متعدد و مقالات مختلف در مورد آموزه‌های دینی نوشته‌شده، اما به نظر می‌رسد که حضور فعال در جامعه بین‌المللی چه در مجامع متشکل از دولتها مثل سازمان ملل متحد و شورای حقوق بشر، یا گردهماییهای اندیشمندان و سازمانهای غیردولتی، تأثیر بیشتری در این مقوله دارد تا بتوانیم آموزه‌های دینی در بحث حقوق بشر را معرفی کرده و تشنگی جهان را نسبت به آن برطرف کنیم.
البته متأسفانه گاه شاهدیم که مجامع بین‌المللی و گردهمایی بین‌المللی با بدبینی مواجه می‌شود و از آن با عنوان دامهایی که قرار است تله‌هایی برای تبلیغ، خبرچینی و جاسوسی باشد نام‌برده می‌شود که این مباحث امکان شرکت اندیشمندان ایرانی را برای حضور در چنین گردهماییهایی با اشکال مواجه کرده است.
حقوق بشر البته طی این سالها در جهان غرب تحولاتی پیداکرده است و از زمانی که در سال 1966، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و به عبارتی نسل اول حقوق بشر تشکیل شد، نسل دوم حقوق بشر با عنوان میثاق حقوق فرهنگی و اجتماعی نیز تدوین شد، اما پس‌ازاین، حقوق جمعی یعنی مباحثی چون حق ارتباطات، محیط‌زیست، توسعه و از این قبیل موارد هم ذکر شد که وقتی صحبت از حقوق بشر می‌شود نباید اذهان فقط متوجه حقوق مدنی ـ سیاسی مثل آزادی بیان، آزادی اجتماعی یا آزادی مطبوعات شود بلکه به دو نسل بعدی حقوق بشر هم باید توجه کرد که همه آنها در قانون اساسی ما در فصل حقوق ملت ذکرشده است. منبع: ستاد حقوق بشر-