رفتار ضداجتماعی و انواع آن

رفتار ضداجتماعی و انواع آن

منصوره حسینی

رفتار ضداجتماعی(Antisocial Behaviour)

عبارت «رفتار ضداجتماعی» یک افزوده بسیار نوین به اصطلاحات مفاهیم جرم‌شناسی است. این عبارت به رفتاری اشاره می‌کند که احتمالاً (شامل طیف گسترده‌ای از رفتارهاست) باعث ایجاد اذیت، هشدار یا پریشانی به افرادی می‌شود که به یک خانوار یکسان به‌عنوان بزه‌کار تعلق ندارند. نمونه چنین رفتارهایی شامل: دیوارنویسی، ناسزاگویی یا تهدید زبانی، خراب‌کاری، زباله ریختن، گدایی، ضرب‌وجرح، رفتار مستانه در ملأ عام و تخلیه زباله، رها کردن ماشین و…است.

انواع مختلفی از رفتارهایی که مطابق ارزشهای جامعه و قانون ارتکاب به آنها «نهی یا جرم» تلقی شده است در افراد دچار شخصت ضداجتماعی دیده می‌شود. «دروغ‌گویی، فرار از مدرسه و خانه به‌صورت مکرر، دزدی، نزاع، سوءمصرف الکل و مواد، تجاوز (به هم‌جنس یا غیرهم‌جنس)، بدرفتاری با همسر و فرزندان «فقط نمونه‌هایی از اعمال و رفتار این بیماران است. افراد ضداجتماعی در به بازی گرفتن دیگران مهارت دارند و به‌راحتی می‌توانند دیگران را برای شرکت در طرحهایی که برای به دست آوردن پول و شهرت نزدیک‌ترین راه است، راغب سازند. شاید اصطلاح «مردان گوش‌بر یا گول‌زن» بتواند ویژگیهای افراد ضداجتماعی را در خود جمع کند.شاید بتوان گفت مفهوم رفتار ضداجتماعی به رفتاری اشاره دارد که فرد دیگری آن را دوست نداشته یا آن را ناخوشایند می‌داند و حس شکست اجتماعی را که به‌ویژه، توسط افراد جوان کنترل نشده یا آشوب گر به وی تحمیل شده است، نشان می‌دهد.

ابزار زیادی برای مبارزه با رفتار ضداجتماعی مانند ارسال اخطار، اخطارنامه کیفری، دستورات مربوط به والدین، دستورات حمایت فردی، حکم بازداشت و پیگیری علیه متصرفین وجود دارد.

شاید دو مورد از بهترین ابزارها، قراردادهای رفتار پذیرفتنی و احکام رفتار ضداجتماعی باشند. قراردادهای یادشده پیمانهای نگاشته‌ای میان مرتکبین رفتار ضداجتماعی، مقامات محلی، کانون اصلاح و تربیت جوانان و پلیس یا مالکین خانه‌‎ها -سرپرستان- است. اینها قراردادهای داوطلبانه‌ای هستند به مدت شش ماه اعتبار دارند که ابتدائا برای بزهکاران جوان طراحی شده که می‌تواند برای بزرگ‌سالان نیز به کار رود.

دستورات رفتار ضداجتماعی دستورات دادگاهی هستند که الزام حقوقی داشته و افراد را از شرکت در رفتارهای مشخص یا عضویت گروههای خاصی بازمی‌دارند، درحالی‌که دستور، یک دستور مدنی است و منجر به پیشینه کیفری نشده و هرگونه نقض شرایط دستور می‌تواند منجر به پیگرد کیفری در دادگاه گردد.

جرم شناسان به‌طور گسترده بر دلایل عصبی، فشارهای اجتماعی، تفاوتهای جنسیتی یا عوامل خطر رو به گسترش تمرکز کرده‌اند. دلایل عصبی به ناهنجاریهای نورولوژی کی خاصی مربوط است که منجر به رفتار غیرعادی در میان بخش کوچکی از جمعیت، به‌ویژه مردان می‌شود.

رویکرد خطر-عامل به مشکلات اجتماعی مانند فروپاشی خانواده یا والدین فقیر، ناکامی در مدرسه و یا فرار از آن، اثر گروههای همسال و مشکلات مربوط به جوامع از هم گسیخته و ناکارآمد اشاره می‌کند.

برخی جرم‌شناسان رفتار ضداجتماعی را از دیدگاه بزهکاران جوان ترسیم نمودند تا از این شیوه برای نقد سیاست جدید عدالتی نیروی کار جوان استفاده کنند و برخی دیگر افزایش آشکار گونه‌های مشخص رفتارهای صد اجتماعی را در فضای فروپاشی روابط اجتماعی، جوامع از هم‌گسیخته، مصرف‌گرایی و برتری ایدئولوژی سیاسی نئولیبرال در اواخر سده بیستم و اوایل سده بیست و یکم نشان داده‌اند. تمرکز بر هرچه باشد، روشن است که با چنین سرمایه‌گذاری گسترده بر منابع اقتصادی، سیاسی و دانشگاهی، پدیده رفتار ضداجتماعی به‌عنوان بعد کلیدی از سیاست عدالت کیفری و پژوهش برای آینده قابل پیش‌بینی رشد یابد.