حمایت های اقتصادی تحت قرارداد سازمان تجارت جهانی

حمایت های اقتصادی تحت قرارداد سازمان تجارت جهانی

آقای پروفسور رفیق احمد دارای لیسانس از دانشگاه منچستر, فوق لیسانس ا زدانشگاه پنچاپ و دکتری از دانشگاه آکیفورد هستند, موضوع تحصیلات ایشان اقتصاد توسعه و بین الملل, اقتصاد اسلامی می باشد, مشاغلی که ایشان داشتند, سابقاً معاون دو دانشگاه پنچاب و بهادر پور و پرفسور میهمان دانشگاه ادینبورگ لندن و اکنون پروفسور ممتاز می باشند؛ ایشان پانزده سال مدیر مرکزی مطالعات آسیاسی جنوبی و اکنون ضمن اینکه در سمت مشاور این مرکز مشغول خدمت هستند, عضو کمیته امور مالی کشور پاکستان و کمیسر اسلامی کردن اقتصاد کشور و نیز همچنین سردبیر مجله بنکر می باشند.

سردبیر

بسمه الله الرحمن الرحیم

قبل از هر چیز مراتب تشکر خودم را از دانشکده علوم قضایی که این سمینار ارزنده را بر پاکردند و از جناب آقای دکتر حشمت لله سماواتی که مرا به سمینار دعوت فرمودند, اعلام میدارم قبل از اینکه مطالب خودم را ارائه بدهم از کلیه سخنرانی که در طول این دو روز در این سمینار شرکت کردند, تشکر می کنم. با وجود این که فارسی خیلی خوب نمی دانم ولی کمی از مفهوم آنها مستفیض شدم. همه آنها مطالب ارزنده ای را عنوان کردند و من بسیار از اینها بهره مند شدم. قبل از آمدن به ایران نمی دانستم که ایران عضو WTO نیست چون ایرن و پاکستان از آنجا که برادر هستند و هماهنگی های متعددی در زمین های بسیار با هم دارند فکر می کردم که ایران هم عضو WTO است, چون که پاکستان در ۱۹۴۷ معاهده گات را امضاٌ کرده است. باید بگوبم که خیلی دلم می خواست که به زبان شیرین فارسی سخن بگویم و در این مدت ودو روز سمینار, نیمی از وقتم را از مالب سخنرانان محترم بهره بردم و نیم دیگر أن را هم از زیبایی و شیرینی و حلاوت زبان فارسی سود جستم, ولی در این جلسه ناچار هستم که به انگلیسی صحبت کنم و أن باید ترجمه شود.

قبل از اینکه صحبت های خودم را أغاز کنم باید به اطلاع شما برسانم که در جهان امروز ما کلاسه نوع کشور داریم, کلیه کشورها را به سه دسته تقسیم می کنیم: شکورهای پیشرفته, کشورهای در حال پیشرفت, کشورهایی که توسعه کمتری یافته اند. این را باید خدمت شما عرض کنم که کشورهای کمتر توسعه یافته یا کشورهای فقیر سهم کمتری از WTO دارند و کمتر از آن بهره مند و ومنتفع می شوند. اینها را من به دسته های متعددی تقسیم کردم که خدمت شمار ارائه می کنم و WTO دسته تقسیم می شوند: آشکار, پنهان و مستقیم. من زیاد صحبت نمی کنم در یک ساعت و یا کمتر از یک ساعت مطالبم را خاتمه می دهم. صحبت های من به چند طبقه دسته بندی شده است:

۱_ محاسن و منافع سازمان WTO (تجارت جهانی)

۲_ حمایتهائی که WTO برای کل کشورهای پیشرفته و یا کشورهای کمتر توسعه یافته اعمال می کند.

۳_ یک ارگان اختلاف که این موضوع با یکی از دانشگاههای انگلیس مطرح شده و من نقطه نظرات خود را برای شما مطرح می کنم.

۴_ نتیجه گیری خواهد بود که در پایان خواهند داشت. و در آخر نتیجه گیری نهایی؛

بسیاری از مذاکراتی که در ظرف دو روز گذشته در این سمینار انجام گرفت معطوف بود به بررسی جنبه های حقوقی پیوستن به سازمان WTO, در حالی که من خدمت شما عرض می کنم که این سازمان عمدتاً یک سازمان اقتصادی است. البته خرسندم که امروز صبح آقای دکتر کمیجانی مسائل فنی و اقتصادی این سازمان را مطرح کردند. من میل دارن WTO را از نظر تئوری معرفی کنم (و بگویم که از نظر تئوری عضویت در چنین سازمانی خوب است) . اقتصاد دانان امرزوه بر این باور هستند که اگر تجارب آزاد شود, همه از آن منتفع می شوند. به خاطر اینکه کالای بیشتری در دسترس است. کالا بهتر و ارزانتر در دسترس قرار دارد, حتی برای کشور ها ایجاد کار می کند و این اهداف تجارت آزاد بین المللی است که همه اینها را ما خواهان آن هستیم و این چیزی است که در تئوریهای این سازمان وجود دارد. در این میان می بینیم که ببرهای اقتصادی که عبارتند از کرده, تایوان, سنگاپورو اخیراً سه کشور دیگر اندونزی, تایلند و مالزی به اینها پیوسته اند و از این سازمان استفاده های بسیار بالائی می برند واین اولین چیزی است که می خواهم توجه حضار گرامی را به آن معطوف کنم و بگویم که در اصل به عنوان تئوری, پیوستن به این سازمان خوب و مفید است.

همانطوری که در قسمت اول گفتیم عضویت در این سازمان از لحاظ تئوری خوب و مفید فایده است ولی عملاً این را نی خواهم عرض کنم که مخالف این اتفاق می افتد. ما میل داریک که اقتصاد همانطوری که در اسلام بر آن تاکید شده و اشاره شده در همه جاگسترش پیدا کند ولی متاسفانه این توزیع در کشورهای فقیر کمتر جریان پیدا می کند و کمتر اتفاق می افتد. در بعضی کشورها همانند هند, پاکستان و سری لانکا و دیگر کشورها همانطور که ملاحظه می کنید به صورت فئودالی این شکورها اداره می شود و ما شاهد ان هستیم که فقیرها فقی تر و غنی ها غنی تر می شوند و انی وصفی است که در اکثر کشورها وجود دارد در روابطه با مسائل ارز خارجی و مسائل GNP که در دنیا مطرح است, به طور مساوی تقسیم نمی شود و تجارت آزاد بین المللی به صورت دقیق بین این کشورها توزیع نی شود, اگر گزارشات UNDP را ملاحظه فرمده باشید, ده درصد از کشورها از ۸۰ درصد منافع بهره مند می شوند, در صورتی که بقیه کشورها فقط از ۲۰ درصد منافع و دستاوردهای این نوع تجارت برای آنها می ماند.

باری این حمایت ها را بیان داشتم گرچه WTO باری یک تجارت آزاد است ولی در عین حال گروههای اقتصادی هم وجود دارد. WTO می خواهد در تمام دنیا یک سازمان واحد تجاری باشد, در حالی که تشکل های اقتصادی دیگری در دنیا وجود دارد. خود WTO از ۱۹۹۵ شکل گرفته یعنی تقریباً حدود دو سال قبل, در حالی کهسازمانهای اقتصادی دیگر از قبیل ای . یو, آسه .ان, اپک , سارک, اکو, نفتاکه هر کدام سابقه طولانی تری دارند و فعالیتهائی دارند در کارهای خود موفق هستند. گرچه هدف WTO در این است که دروازه های را بازکنند این منتج خواهد شد به این که این کار گروهای بیشتر قویتر بود. من امروز در ۱۹۹۷ صحبت می کنم و به شما وضعیت امروز را می خواهم ارائه دهم, می گویم تشکل های اقتصادی دیگری هستند که می توانیم آنها را بعداً معرفی کنم. این گروهها طبق ماده ۲۴ WTO باید حضور داشته باشند, باید منطقه آزاد تجاری بوجود بیاید و این تماماً به نفع کشورهای پیشرفته خواهد بود. این را بیشتر روی آن تاکیددارم, به خاطر اینکه این کشورها منابع بیشتری را در اختیار دارندو آنها می روند و قویتر می شوند, در این رابطه من می خواهم باایجاد این ذهنیت در حضار گرامی مطالب خودم را ارائه دهم.

مهمترین عبارتی که در WTO وجود دارد در رابطه با کشورهای کامله الوداد است که در پاکستان به زبان اردو پسنیده ترین سبک ترجمه کردند و می تواند نتایج مثبت یا منفی داشته باشد. نتایج مثبت قضیه خیلی مشخص و روشن است و امتیازاتی که به کشورهای فقیر داده می شود نهایتاً به دیگر اعضاء WTO هم تسری پیدا می کند و این را همانطور که در اول بحث گفتم به صورت تئوری خوب است و ابن خلدون هم به آن اشاره می کند. در صورتی که غربیها اخیراً به آن دسترسی پیدا کرده اند, در صورت که ما درفرهنگ خودمان قدمت بیشتری رادر این رابطه می بینیم که باید اقتصادمان را همگانی کنیم. مسائل منفی این عبارت این است که در گسترش تساوی تکنولوژی اینها نیستند, اگر اجازه دهیم که کالای انها وارد کشور ما شود, در نتیجه کالاهای خود را از بازار خارج خواهیم کرد چون از نظر کیفی قابل رقابت با آنها نیستند و در نهایت بیکاری و دیگر مشکلات اقتصادی برای ما عاید می شود باز تاکید می کنم ما در کشورهای کامله الوداد یعنی در MFN باید اقتصاد داخلی و بازار داخلی و مسائل اقتصادی داخلی خودمان رادر نظر داشته باشیم.

سهنوع حمایت وجود دارد. در این رابط که اینها را تقسیم کردند به حمایت غیر مستقیم, مستقیم و نوع پنهان. اما حمایت مستقیم: طبق ماده ۲۴ WTO در ارتباط با کشورهای کامله الوداد استثناء هایی را باید این کشور ها در نظر بگیرند و ایجاد کنند, در صورتی که اینگونه استثناء ها و اینگونه ترجیهات در دیگر تشکل های اقتصادی همانند سارک و غیره انجام گرفته, اینها در ۱۹۴۷ نوشته شده در این ماده و یا درگات آن زمان و مجدداً در ۱۹۹۴ این مسئله تکرار شده با این تفاوت که در ۱۹۴۷ اینها عنوان شده بود که باید کشورهای کمتر توسعه یافته به تدریج در جهت آزادسازی اقتصاد خود حرکت کنند و اقتصاد خود را آزاد کنند, در حالی که در ۱۹۹۴ تاکید بیستری روی این مسائل انجام گرفته و از آنها خواست که برنامه های خود را به گونه ای تنظیم کنند که ظرف ۱۰ سال بتوانن به اینبرنامه برسند و آزادسازی تجاری را در کشور خود اجرا کنند در غیر اینصورت اینها نمی توانند عضو واقعی و مفیدی برای WTO باشند.

به طور مثال WTO میتوان سارک و دیگر تشکل های اقتصادی که مربوط به کشورهای فقیر هستند را کنار بگذارد ولی قطعاً نمی تواند اوپک و ای. یو را نادیده بگیرد و از وجود آنها صرفنظر کند. به خاطر اینکه ۵۵ درصد از منابع و ۴۴ درصد از تجارت جهانی را این کشورها در اختیار دارند. من چند مورد از این حمایت های مستقیم را عنوان می کنم: یکی از این حمایت ها در صورتی انجام می گیرد که در صورتی که یک جنسی را بخواهند دامپنگ کنند یعنی در کشوری تولید, و به کشوری که می خواهند صادر کنند به قیمتی ارزان تر از کشور خود عرضه کنند و تعرفه کمتری برای تولیدات خود قرار دهند یااینکه تولیدات داخلی را به مخاطره اندازد یا افزایش غیر مترقبه ای در امر صادرات صورت گیرد, جزئیات ان هست و خدمت آقای دکتر سماواتی است که حضار گرامی که علاقمند باشند می توانند ترجمه واستفاده کنند ولی اینها خیلی خلاصه و فشده است اگر تهدیدی بر اقتصاد انهاو برمسائل انسانی و داخلی آنها بوده باشد حمایت هایی در نظر گرفته شده است, دیروز از من سئوال شد که ایران و پاکستان چطور می توانند عضویت WTO را بپذیرند که مثلا در این صورت باید خوک و شراب واردکشور خود کنند, گفتم همه این امور در نظر گرفته شده, حمایتهائی در این جهت شده که اگر موردی خلاف مقررات داخلی یک کشور و ارطش های داخلی یک کشور باشد می توانند و این حق را دارند از آن جلوگیری کنند واین را وارد نکنند.

تجارت خارجی, WTO در بند ۱۹ خود استثناهائی را در ارتباط با هند و پاکستان قائل شده, همانطور که مستحضر هستید هند و پاکستان در مان ابتدا به استقلال اقتصادی رسیدند ولی مشکلاتی بین آنها وجود دارد که از نظر سیاسی مسئله کشمیر میان هند وپاکستان هنوز جریان دارد واینها وقتی بخواهند وارد MFN شوند مسائل و مشکلاتی را ایجاد می کنند, مسئله دیگری که می خواهم عنوان کنم حمایت های مخفی است در این نوع حمایت ها که عمدتاً اقتصادی نستند و شاید بتوان گفت دیگر مسائل غیر اقتصادی را در این رابطه عنوان می کنند, مثلاً عنوان می کنند که در کشورهایی که کودکان را به کار بگیرند مثلاً در کشورهایی مانند هند و پاکستان که از بچه های کم سن و سال در صنعت فرش بافی استفاده می کنند, و نیز عنوان می کنند که در بعضی کشورها حقوق بشر رعایت نمی شود و یامسائل سیاسی را مطرح می کنند و به دلایل مختلفی این امر را متوقف می کنند و همچنین هر چند گاهی مناقشات و مشکلاتی که بین چین و امریکا وجود دارد را به شکلی عنوان می کنند و می خواهند به نحوی از فعالیت جلوگیری کنند. همانطور که در ابتدا گفتم این مسائل در WTO نیامده ولی در اجرا ملاحظه می کنیم که این مسائل پیاده و اعمال می شود. WTO خود در تئوری یک چهره بسیار خوبی از خود ارائه می دهد ولی اید هوشیار باشیم مسائل مخفی و پشت پرده وجود دارد که امکان دارد اینها در زمانی که آنرا مناسب دیدند اعمال شود. و اگر بخواهیم به یک نتیجه گیری منطقی برسیم باید بدانیم که دامهای متعددی برای فراز از این موضعات وجود دادر و امکاناتی برای بروز و ظهور مشکلاتی هم ایجاد می کند. اگر در کشوری که حمایت مستقیم یا حمایت غیر مستقیم را اجرا م یکند, امکان دارد مناقشاتی میان آنها بوجود آید. همانطوری که در Text آقای پرفسور مگی هم مطرح بود و توسط آقای محبی عنوان شد یک سیستم حل و فصل اینجور مناقشات بوجود می آید و البته سیستم حل وفصل اختلافات خوبی ایجاد شده ولی نفوذهائی هم در آن صورت می گیرد اینها شوراهای حل اختلاف وجود دارد و قدرت و اختیارات و نفوذهای دیگر هم در آن رابطه هست. شورای تجارت و کالا, شورای حل اختلافات و شوراهای دیگر, در این رابطه فعالیت می کنند اگر یک کشوری اقامه دعوی کند باید مراحل متعددی را طی کند همانطوری راه حل آن این است که از راه دیپلماتیک حل شود و یا بهصورت مسالمت آمیز یا از طریق دوستانه حل شود. هیئت ها میتوانند این مشکلات و مسائل را بررسی کنند و به هر دو طرف اعلام کنند که اگر یک طرف را مجرم می دانند می توانند تصمیماتی قاطع را در رابطه با آنها بگیرند و اعمال کنند ولی این راباید بگویک که اینها چون به صورت رای اکثریت ساده و عادی است و این اکثریت عادی چون کشورهای پیشرفته دارند, باید متوجه باشیم که اینها اعمال نظر میکنند و فشار می آورند و گاهی از اجرای حکم جلوگیری می کنند. همانطور که شاهد هستیم در دو نیمسال گذشته آنها در حل مشکلات موفق نبودند, ملاحظه می فرمائید میان چین _ امریکا و ژاپن و امریکا و بین اپک و اروپا مسائل و مناقشات همین طور باقی مانده واینها مسائلی است که باید به آنها عنایت و توجه شود. اما آخرین بخش صحبت های من که به آن رسیدم, گمان می کنم که نباید زیاد طولانی صحبت کنیم که از حوصله مجلس و حضار گرامی خارج است, نتیجه گیری می کنم و می خواهم ببینم آنچه که گفتم ما را به کجا رهنمون می کند و به کدام سمت هدایت میکند, تصویر سناریو اقتصادی که امرزو در جهان است چه تصویرهایی برای ما ارائه می دهد. ما فعالاً دو سیستم داریم به سیستم WTO و سیستم گردهمایی اقتصادی منطقه ای, که در هر حال شکل گیری هستند و بعضی سابقه طولانی دارند و شکل گرفته اند و در حال تقویت و در حال تکامل و پیشرفت هستند ما باید عنایت داشته باشیم که حمایت های مخفی و پنهانی که در گذشته که هم در قسمت ها یقبلی صحبت ها اشاره شد. حتی در مورد کشورهای پیشرفته هم اعمال می شود. در این رابطه مسائل بسیاری وجود دارد حدود ۷۰۰ صفحه مطلب در این رابطه وجود دارد, حدود ۳۹ موافقتنامه در خصوص موضوعات مختلف داریم, ۲۶ بیانیه از طرف وزرای مختلف اقتصادی در نشست ها و اجلاسهای متعدد بوجود آمده, سیستم حمایت نهایتاً توسط کشورها پذیرفته شده و این شکورهای در حال توسعه هم از آن استفاده می کنند.

تصویر سناریو دومی که میتوانیم به آن نگاه کنیم این است که کشورها در نهایت به کشورهای فقیر و غنی تقسیم شده اند وتصویر دیگری, تقسم دیگری در این وسط مفهوم واقعی ندارد و من اینطور نمی بینم. شاید حتماً به این نتیجه رسید باشید, بسیرای از منافع به سوی کشورهای ثروتمند متوجه است و به وی انها جران پیدا می کند. در پاکستان و در هند هم مسائلی داشته و متضرر شده و پاکستان هم قربانی نفوذهای متعدد غرب و خارجی شده و این شناریویی بود که من می خواستم به عنوان سناریو شماره ۲ مطرح کنم سناریو سومی سیاسی است که در قابل اقتصادی مطرح می شود. عنایت دارید که قدرتهای مختلف و متعددی در جهان وجود دارند, در گذشته ما دو ابر قدرت داشتیم که اکنون تبدیل به یک ابر قدرت شده, که البته این را هم بگویم که این ابر قدرت هم نیمی تواند به شش میلیارد مردم جهان تحکم کند, که شکورهای دیگری هم درجهان وجود دارد که امروزه می خواهند دراین راستا حرکت کنند و می خواهند خود را به عنوان ابر قدرت مزرح کنند. مثل چین و ژاپن درمنطقه آسیا, در اروپا هم ای خواست وجود دارد مانند آلمان, فرانسه که آلمان متحد شده و فرانسه هر کدام این ادعا را در سر می پرورانند. در مناطق مختلف دیگر جهان هم این وجود دارد. کشورهای متعددی که جمعیت بیشتری و تکنولوژی برتری دارند, بدنبال این خواسته و آرزو هستند. ظرف ۱۰ یا نهایتاً ۲۰ یا ۳۰ سال آینده شاهد آن خواهیم بود که در نقاط مختلف جهان ابر قدرتهای کوچکتری ظاهر شوند و این چیزی است که از حالا قابل پیش بینی می باشد.

این سه نوع سناریو که در واقع ما را رهنمون می کند و این چه باید بکنیم, در واقع مسئله ایت است که ایران می خواهد عضو WTO شود حال چه باید بکند. این را به طور کلی عرض می کنم, هر کشوری کهمی خواهد عضویت پیدا کند باید این مسائل را در نظر داشته باشد من چهار مین سناریو را مطرح می کنم و خدمت شما عرض می کنم که در آینده تشکل های اقتصادی منطقه ای قویتر می شوند و این عنایت را داشته باشید که WTO یا هر سازمان اقتصادی دیگر که تشکیل شود در وهله اول منافع خود را در نظر می گیرد و به سمت خود منافع را هدایت م یکند. ما در خصوص عضویت در WTO باید یک برنمامه داشته باشیم ما علوم و تکنولوژی با ارزشی دراختیار داریم و باید به این متکی باشیم و باید قبول داشتهباشیم. ما می دانیم حه رشد در اثر ابتکار و نوآوری و ابداع ایجاد می شود و می تواند به خواسته های ما جامه عمل بپوشاند. ما اقتصاددانان معتقد هستیم که پنج عامل متفاوت در یک کشور یا گروهی ( اگر جمع باشد) تمام وسایل پیشرفت در اختیار دارند که اینها عبارت هستند از منابع طبیعی که خوشبختانه ایران و پاکستان هر دو اینها را در اختیار دارند, منابع انسانی که باز خوشبختانه ما نیروی انسانی سالم و ماهر را در اختیار داریم, همچنین تکنولوژی و علوم را دراختیار داریم و از نظر مالی و ثروت, پول خوبی در اختیار داریم. همچنین تکنولوژی و علوم رادر اختیار داریم و از نظر مالی و ثروت, پول خوبی در اختیار داریم. هم فلسفه و فرهنگ بسیار غنی ما را یاری می کند و اسلام این همت را به ما می دهد که باید که باید تلاش کنیم و خود را با علم روز جلو ببریم. باید کشورهای اسلامی اقتصاد خود را باور داشته باشند. من در آیمده را اسنطور می بینیم که متعلق به تشکل های اقتصادی منطقه ای است.در این صورت اگر تشکل های اقتصادی منطقه ای را تقویت کنیم ما یم توانیم نقش بیشتر و عمده ای را در WTO ایفا کنیم. اگر ایران که در حال حاضر عضویت در اکو و سایر سازمانهای اقتصادی را دارد, این امکان را دارد که عضو WTO شود و تمام عوامل پیشرفت را در دست دارد, من اینطور عنوان می کنم واینطور نظر دارم که WTO آنقدر که ما تصور می کنیم قدرت ندارد چون مردم دنیا فرهنگ های مختلف و متعددی دارند وتمام مسائل را نمی شود به آنهاتحمیل کرد.اقتصاد فقط یک بخش کار است در حالی که اگر هر کشور به گذشته خود مراجعه کند و فرهنگ خود را احیاء کند و به خود بیاید می بیند ارزشهای بسیاری دارد که با اتکا به آن می تواند پیشرفت کند. در دنیای امروز فشارهای آشکار و نهانی وجود دارد که نمی خواهند بگذراند کشورهای اسلامی گرد هم جمع شوند و یا هم متحد شوندو به عناوین مختلف می خواهند در این رابطه انشقاق ایجاد کنند. باید بدانیم که حقایق اینها بود که خدمت شما گفتم. من از کشور اقبال می آیم و همانطور که می دانیم اقبال متعلق به ما نیست متعلق به شما هم هست. وقتی که رئیس جمهوری محترمن شما به پاکستان تشریف آوردند مقدار زیادی از اشعار اقبال را حفظ بودند و عنایت خاصی به ایشان داشتند. و من یک دو بیتی را می خواهم برای حسن ختام جلسه برای شما بخوانم:

نگه دارد بر همن کار خود را نمی گوید به کس اسرار خود را

به من گوید که از تسبیج بگذر به دوش خود برد زنار خود را