بدون دلیل کسی را لعن نکنید!
بدون دلیل کسی را لعن نکنید!
بدون دلیل کسی را لعن نکنید!
در آموزههای دینی ما علاوه براین که از لعن و تکفیر ناحق نسبت به دیگران نهی شده و دین اسلام چنین اجازهای را به کسی نداده است، روایاتی نیز از پیشوایان دین وجود دارد که میگوید؛ اگر فردی، کسی را لعن کند که آن شخص مستحق لعن نباشد، این لعن به خود فرد لعنت کننده بازمیگردد.
لعن در لغت
لعن به معنای راندن و دور کردن از خوبی است. (مصطفوى، حسن، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج 10، ص 201) راغب اصفهانی میگوید: «لعن به معنای طرد و دور کردن با غضب است. لعن اگر از طرف خداوند باشد در آخرت به معنای عقوبت و در دنیا به معنای انقطاع از قبول رحمت و توفیقش است و اگر از طرف انسان باشد به معنای دعا و نفرین و درخواست بر ضرر غیراست» (راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ص 741) بنابراین لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت یک فرد و دعا برای دور شدن او از رحمت خدا جایز است.
خداوند متعال در قرآن کریم در موارد متعددی گروهی را لعن و نفرین کرده است؛ مانند ابلیس، کافران، ظالمان و آزاردهندگان پیامبر خدا (صلیالله علیه و اله) و این دلیلی بر اصل مشروعیت لعن است.
لعن در سنت نبوی
با رجوع به سنت نبوی میبینیم که پیامبر اکرم (صلیالله علیه و آله) تعبیر «لعن» و مشتقات آن را در موارد بسیاری بهکاربرده است، حتی در خصوص برخی افرادی که بعدها از صحابیان مسلمان به شمار میآمدند! ایشان گاهی بهصورت کلی لعن میکرد؛ چنان چه در روایات مختلفی آمده است که آن حضرت گروههایی از مردم بدکار را لعن میکرد: مردی که خود را به شکل زن درآورد و نیز زنی که خود را شبیه مرد کند، کسی که حیوانی را به غیر نام خدا ذبح کند، کسی که والدین خود را لعن کند، کسی که عمل قوم لوط انجام دهد و یا رشوه بگیرد. همچنین میفرمود: «خدا لعنت کند شراب، شرابخوار، ساقی، فروشنده و مشتری آن را» (مسند احمد بن حنبل، ج 2، ص 74) و نیز میفرمود: «خدا لعنت کند گیرنده ربا و دهنده و نویسنده و شاهد آن را» (مسند احمد بن حنبل، ج 2، ص 67)
اما همراه این مباحث در مورد مسئله لعن ذکر چند نکته ضروری است:
1- لعن، نفرین، تکفیر و ناسزای به دیگران ازآنجهت که طرف مورد لعن، تکفیر و … مستحق چنین نسبتی نیست، طبیعی است که ازنظر شرع مقدس اسلام و آموزههای دینی، مورد نهی است و برایش عذاب اخروی در نظر گرفتهشده است. این مسئله نهتنها ازنظر شرع مقدس اسلام که احکامش از سرِ حکمت و مصلحت است، موردپذیرش نیست که هیچ قانون بشری و غیر الهی نیز چنین مسائلی را مجاز نمیشمارند و به انسان اجازه نمیدهد که به حریم شخصیت شهروندان تجاوز کند و مرتکبان آنها را مورد پی گرد قانونی قرار میدهند.
2- تعالیم دینی اسلام به ما میآموزد که انسانهای باایمان، نهتنها چیزهایی را بر زبان نمیآورند که گناه باشد و حقی را از کسی تضییع کند که حتی حرفها و سخنانی که گناه نیست و بار منفی ندارد و در اصطلاح به آن لغو میگویند را نیز بر زبان نمیآورند. قرآن کریم دراینباره میفرماید: «بهراستیکه مؤمنان رستگار شدند،… آنها که از لغو و بیهودگى روى گردانند (مؤمنون، 3، در حقیقت لغو همانگونه که بعضى از مفسران بزرگ گفتهاند؛ هر گفتار و عملى است که فایده فراوانی نداشته باشد »، مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، ص 195)
این آیه میگوید؛ در حقیقت مؤمنان آنچنان ساختهشدهاند که نهتنها به اندیشههای باطل و سخنان بیاساس و کارهاى بیهوده دست نمیزنند، بلکه به تعبیر قرآن از آن روی گردانند تا چه رسد به اینکه بهناحق دیگران را مورد لعن و تکفیر قرار دهند.
کسی که چیزی را لعن کند که او مستحق لعنت نباشد، آن لعنت به شخص لعن کننده بازمیگردد
3- در آموزههای دینی ما علاوه بر آنکه چنین کارهایی نهی شده است، روایاتی از پیشوایان دین وجود دارد که میگوید؛ اگر لعنی از کسی صادر شود که شخص لعن شده مستحق آن نباشد، این لعن به فرد لعنت کننده بازمیگردد: «وَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ لَعَنَ رَجُلٌ الرِّیحَ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلیالله علیه و اله) فَقَالَ لَا تَلْعَنِ الرِّیحَ فَإِنَّهَا مَأْمُورَهٌ وَ إِنَّهُ مَنْ لَعَنَ شَیْئاً لَیْسَ لَهُ بِأَهْلٍ رَجَعَتِ اللَّعْنَهُ عَلَیْهِ»؛ (کافی، ج 8، ص 69) مردی در محضر رسول خدا (صلیالله علیه و آله) باد را لعن کرد، رسول خدا فرمود باد را لعن نکن؛ چراکه او از طرف خدا مأمور است؛ و همانا کسی که چیزی را لعن کند که او مستحق لعنت نباشد، آن لعنت به شخص لعن کننده بازمیگردد. دراین روایت چنانکه پیدا است، باد مورد لعن و ناسزا قرارگرفته، نه انسانی که حرمت و احترامش مانند حرمتخانه کعبه است؛ و این بیانگر آن است که انسان باید مواظب رفتار و گفتار خویش باشد و بدون دلیل و حجت شرعی نسبت به کاری اقدام نکند و دیگران را قضاوت نکند.
4- البته تذکر این نکته ضروری به نظر میرسد که لعن نسبت به افرادی که به اذیت و آزار اولیای خدا پرداختهاند، نهتنها مجاز است بلکه رجحان نیز دارد. کسانی که رسولان و اولیای الهی را مورد اذیت و آزار قرار دادهاند آنها مورد لعن خدا و لعن کنندگاناند: «کسانى که دلایل روشن و وسیله هدایتى را که نازل کردهایم، بعدازآنکه در کتاب براى مردم بیان نمودیم، کتمان کنند، خدا آنها را لعنت میکند و همه لعن کنندگان نیز، آنها را لعن میکنند.» (بقره، 159)
در پایان باید این نکته را بهعنوان نتیجهگیری بیان داشت که لعن بهطورکلی کار پسندیدهای نیست مگر آن مواردی که جایز شمردهشده است.
منابع:
سایت اسلام کوئیست
کافی ج 8
تفسیر نمونه ج 14
منبع: تبیان