تواضع و فروتنی در قرآن


ناگفته پیداست که تواضع و فروتنی نقطه مقابل تکبر و فخرفروشی است و جداسازی بحثهای کامل این دو از یکدیگر مشکل یا غیرممکن است و لذا هم درآیات و روایات اسلامی و هم در کلمات بزرگان اخلاق این دو به یکدیگر آمیخته‌شده است، نکوهش از یکی ملازم تمجید و ستایش از دیگری است و ستایش از یکی همراه با نکوهش از دیگری است، درست مثل‌اینکه بحثهای مربوط به ستایش و تمجید از علم جدای از نکوهش از جهل نیست و نکوهش از جهل همراه ستایش علم است.
بااین‌حال مفهوم این سخن آن نیست که ما بحثهای مربوط به تواضع را نادیده گرفته و به آنچه در بحث زشتی تکبر و استکبار گفتیم بسنده کنیم…