سند الکترونیکی

سند الکترونیکی

برخلاف حقوق فرانسه، در متن قوانین کشور ایران واژه «سند الکترونیکی» دیده نمی‌شود؛ بنابراین برای تعریف سند الکترونیکی باید اقدام به تفسیر مقررات سنتی ناظر به اسناد کاغذی و ترکیب آن با مفاهیم نوین و موجود در قانون (نظیر داده‌پیام) نمود.

داده مفهومی عام است و شامل متن، تصویر، صدا، پویانمایی، کد و …. می‌شود. با این اوصاف نوشته الکترونیکی داده‌پیام است و سند الکترونیکی نیز یک نوشته الکترونیکی است که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد.

بنابراین داده‌پیامی که حائز ارکان یک سند به معنای خاص آن باشد، یک سند الکترونیکی است، یعنی: 1-نوشته باشد. 2-دارای قابلیت استناد در مقام دعوی یا دفاع باشد. 3-امضاشده باشد.

در باب در حکم نوشته بودن داده‌پیام، ماده 6 قانون تجارت الکترونیکی ایران بیان می‌دارد «هرگاه وجود یک نوشته ازنظر قانون لازم باشد، داده‌پیام در حکم نوشته است».

«داده‌پیام» به‌وسیله «اصل ساز»( Originator) تولید یا ارسال می‌شود (2.c§UNCITRAL 1996) تا «مخاطب» Addressee() آن را دریافت نماید (2.d§UNCITRAL 1996). در حالت کلی در مسیر تولید، ارسال و دریافت داده‌پیام سه شخص درگیر هستند: اصل ساز، مخاطب و واسطه (Intermediary) (2.e§UNCITRAL 1996).

مطابق قانون تجارت الکترونیکی ایران درصورتی‌که قانون، وجود امضا را لازم بداند امضای الکترونیکی مکفی است، به شرطی که نوشته موردنظر، الکترونیکی باشد (ق.ت.ا.ا 1382 م 7)

ماهیت سند الکترونیکی، داده‌پیام است و برابر ماده 6 قانون تجارت الکترونیکی ایران، داده‌پیام در حکم نوشته است، بنابراین اگر نوشته الکترونیکی واجد قابلیت استناد در دعوی یا دفاع باشد و توسط طرفین معامله یا اشخاص موضوع سند، امضای الکترونیکی شود سند مزبور سندی الکترونیکی به معنای عام است.

در قانون نمونه امضای الکترونیکی آنسیترال در تعریف داده‌پیام به‌عنوان نوشته الکترونیکی مقرر گردیده: «داده‌پیام عبارت است از اطلاعاتی که با وسایل الکترونیکی، نوری یا مشابه ازجمله مبادله الکترونیکی داده‌ها، پست الکترونیکی، تلگراف، تلکس، تولید، ارسال یا دریافت و یا ذخیره می‌شود و از طرف خود یا کسی که از جانب او نمایندگی دارد عمل می‌کند» (2.c§UNCITRAL 2001). ماده 2 قانون نمونه تجارت الکترونیکی آنسیترال نیز در تعریفی مشابه با قانون نمونه امضای الکترونیکی در تعریف داده‌پیام مقرر می‌دارد: «داده‌پیام به معنای اطلاعات ایجادشده، ارسال‌شده، دریافت شده یا ذخیره‌شده توسط ابزارهای الکترونیکی، نوری یا ابزارهای مشابه است، اما محدود به مبادله داده‌های الکترونیکی (EDI)، پست الکترونیکی، تلگرام، تلکس یا تلکپی نمی‌شود» (2.a§UNCITRAL 1996).

بنابراین می‌توان سند الکترونیکی را این‌گونه تعریف کرد: «سند الکترونیکی عبارت است از نوشته‌ای که از طریق وسایل الکترونیکی تولید، ارسال، دریافت و ذخیره‌شده و در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد».

دربند ب ماده 48 برنامه پنجم توسعه کشور مقرر گردیده است که: «سند الکترونیکی در حکم سند کاغذی است مشروط بر آنکه اصالت صدور و تمامیت آن محرز باشد» و در ماده 6 قانون تجارت الکترونیکی ایران نیز آمده است «هرگاه وجود یک نوشته ازنظر قانون لازم باشد، داده‌پیام در حکم نوشته است». پس می‌توان گفت هر جا که سندی لازم باشد، داده‌پیام می‌توانند جانشین و در حکم آن باشند. ضمناً ماده 12 همان قانون تصریح کرده است «اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به‌صورت داده‌پیام بوده و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی‌توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی داده‌پیام را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد». همچنین در ماده 7 قانون تجارت الکترونیکی نیز آمده است: «هرگاه قانون وجود امضا را لازم بداند، امضای الکترونیک مکفی است»؛ بنابراین اسناد الکترونیکی واجد سه رکن اسناد کاغذی یعنی نوشته بودن، قابلیت استناد در مقام دعوی یا دفاع و امضا می‌باشند.

منبع؛ وب‌سایت کانون سردفتران و دفتر یاران اسناد رسمی استان قزوین