نگاهی نو به مبانی مسئولیت مدنی دارندگان خودرو

نگاهی نو به مبانی مسئولیت مدنی دارندگان خودرو

نویسندگان: سیّد حسین صفایی؛ حسنعلی اورک بختیاری

چکیده

مشهور این است که مسئولیت مدنی دارندگان خودرو مبتنی بر یکی از نظریه‌های فرض تقصیر، تعهد به حفاظت، خطر یا ترکیبی از آنها باشد. بر پایه این نظریه‌ها، دارنده خودرو اگر قرارداد بیمه اجباری مسئولیت مدنی نبندد، خود باید همه زیانهای وارد به اشخاص ثالث را جبران کند. این برداشت متکی به عبارتی از ماده 1 قانون بیمه اجباری… مصوب 1347 ش بوده است. قانون اصلاح قانون بیمه اجباری… مصوب 1387 ش، آن عبارت محوری را حذف کرده است. اکنون پرسش اساسی این است که آیا دارندگان خودرو، همچنان در برابر اشخاص ثالث زیان‌دیده مسئول‌اند؟ و اگر پاسخ مثبت است، مبنای مسئولیت آنان چیست؟ برخی از صاحب‌نظران به این پرسش پاسخ مثبت داده‌، مبنا را نظریه‌های پیشین می‌دانند؛ برخی پاسخ منفی داده‌اند و گروهی سکوت کرده‌اند. نویسندگان این مقاله با نقد نظریه‌های یادشده، تضمین جمعیِ خسارت و توزیع زیان را مبنای مسئولیت پیش‌گفته معرفی کرده‌اند و چون این موضوع، سازمان‌یافته، منتظم و خودگردان است، آن را «سامانه مسئولیت مدنی جمعی» نامیده و کوشیده‌اند نشان دهند که برای تناقضها و ابهامهایی که نظریه‌های پیشین با آن روبه‌رو بوده‌اند، پاسخ موجهی وجود دارد. برمبنای سامانه مسئولیت مدنی جمعی، دارنده محدود است به‌حق بیمه‌ای که باید بپردازد و بیش از آن مسئولیتی ندارد.

کلیدواژگان: تعهد به حفاظت؛ توزیع زیان؛ خطر؛ سامانه مسئولیت مدنی جمعی؛ فرض تقصیر؛ مسئولیت مدنی دارندگان خودرو

فصلنامه اندیشمندان حقوق، سال چهارم، شماره 9، تابستان 95