حضانت فرزند، دغدغه والدین امروزی

حضانت فرزند، دغدغه والدین امروزی

دوراهی مادر یا جد پدری؟

مستشار دادگاه تجدیدنظر تهران وضعیت حقوقی حضانت پس از طلاق را تشریح کرد و گفت: حتی اگر حضانت بر عهده مادر باشد، نفقه و خرج کودک با پدر و یا جد پدری است و در صورت کوتاهی، مادر می‌تواند اعلام‌جرم کند.

خانواده یکی از مهم‌ترین ارکان جامعه و بستری برای رشد و تعالی فرزندان است. محیطی که باید به‌دوراز هرگونه تنش و اضطرابی این امکان را به فرزندان بدهد که در آغوش گرم پدر و مادر و با نظارت آنها پله‌پله بزرگ شوند و با دنیای بیرون ارتباط بگیرند.

نهاد خانواده ازاین‌جهت و از بسیاری ابعاد دیگر آن‌قدر موردتوجه قانون‌گذاران بوده که هرآن چه مربوط به این حوزه باشد از نگاه قانون‌گذار دور نمانده و در مورد آنها قوانین و تبصره‌های قانونی بسیاری نوشته‌شده است. یکی از مباحثی که دراین زمینه مطرح‌شده، موضوع «حضانت» فرزند است. متأسفانه با توجه به نرخ رو به رشد طلاق در جامعه و این‌که بسیاری از زوجین دارای فرزند در کنار زوجین جوان، در لیست مطلقه‌ها هستند، وضعیت حقوقی حضانت فرزند یا فرزندان بیش از گذشته اهمیت پیداکرده است.

عارفه مدنی کرمانی، مستشار شعبه 47 دادگاه تجدیدنظر در خصوص تعریف حقوقی حضانت، گفت: حضانت به معنی نگهداری و سرپرستی از فرزند است و با قیم و سرپرست متفاوت است. وقتی‌که صحبت از سرپرست می‌شود منظور ما خرج و مخارج فرزند و امور مالی مربوط به اوست اما زمانی که از حضانت یاد کنیم تنها امور مربوط به نگهداری طفل است که مدنظر ماست.

  سن فرزند در حضانت

مدرس مرکز آموزش قوه قضاییه در خصوص سن فرزند در مسأله حضانت، اظهار داشت: در صورت فوت پدر به‌طور عرفی و اجتماعی، نگهداری از کودک به خانواده پدری سپرده می‌شد. ناتوانی مادر در تأمین هزینه‌های طفل، دلیل اصلی این روند محسوب می‌شد؛ اما ماده 1171 قانون مدنی برای جلوگیری از آثار نامناسب تربیتی بر طفل، مقرر کرده است که «در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت طفل با آن‌که زنده است خواهد بود؛ هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده‌ باشد.» حضانت فرزندی که مادرش را از دست می‌دهد، به‌طور طبیعی با پدر او است و هزینه‌های این نگهداری نیز باید از طرف پدر تأمین شود.

وی افزود: موضوع مهمی که در باب حضانت مطرح می‌شود بحث سن حضانت فرزند است. حضانت فرزند تا هفت‌سالگی بر عهده مادر است و پس‌ازآن این وظیفه بر دوش پدر خواهد بود.

این حقوقدان بابیان این‌که دختر و پسر بودن طفل فرقی نمی‌کند، گفت: اولویت حضانت تا هفت‌سالگی با مادر است مگر این‌که وی فاقد صلاحیت نگهداری فرزند باشد. این چیزی است که به‌صورت معمول رعایت می‌شود و اگر پدر و مادر بر سر این موضوع اختلاف داشته باشند این دادگاه است که تعیین می‌کند حضانت با کیست. البته ممکن است نظر خود کودک هم در دادگاه پرسیده شده و بعد تکلیف حضانت روشن شود.

  مادر بر پدربزرگ اولویت دارد

مدرس مرکز آموزش قوه قضاییه در پاسخ به این‌که آیا تنها پدر و مادر هستند که می‌توانند حضانت فرزند را بر عهده بگیرند، گفت: گاهی ممکن است پدر و مادر هیچ‌کدام صلاحیت نگهداری از فرزند را نداشته باشند دراین صورت ممکن است حضانت طفل به بهزیستی سپرده شود. در ضمن در شرایطی که پدر بعد از اخذ حضانت فوت کند، این مادر است که نگهداری فرزند را بر عهده می‌گیرد و حضانت به پدربزرگ واگذار نمی‌شود. وی اظهار داشت: بد نیست این نکته را در اینجا ذکر کنیم که در فرضی که حضانت بر عهده مادر باشد باز نفقه و خرج کودک با پدر است و اگر پدر در پرداخت هزینه‌های فرزند کوتاهی کند مرتکب جرم شده و مادر می‌تواند از وی شکایت کیفری کرده و مطالبه نفقه نماید. این‌که مادر استطاعت مالی داشته باشد ربطی به قبول پرداخت هزینه‌های فرزند ندارد و در صورت عدم توان مالی پدر، مخارج بر عهده جد پدری است.

   لفظِ «ملاقات ممنوع»؛ ممنوع!

مدنی کرمانی با اشاره به این‌که هیچ‌یک از والدین حق ندارند دیگری را از دیدن فرزند محروم کنند، گفت: پدر یا مادری که حضانت فرزند را بر عهده دارد حق ندارد دیگر والد را از دیدن طفل محروم کند چون این‌یک کار غیرقانونی است و اگر چنین اتفاقی رخ دهد در مرجع قضایی ذی‌صلاح قابل‌پیگیری خواهد بود. این حقوقدان تصریح کرد: درصورتی‌که دادگاه حضانت را به یکی از والدین بدهد و بعد ثابت شود که سلامت کودک نزد او در معرض خطر است یا این‌که پدر یا مادری که حضانت فرزند را بر عهده دارد او را وادار به کار کند و یا کودک را مورد ضرب‌وجرح قرار داده و این کار را تکرار کند دادگاه حضانت را از وی گرفته و به والد دیگر می‌سپارد. پس این‌طور نیست که وقتی پدر یا مادر حضانت را گرفتند دیگر فرزند را به حال خود رها کنند، به‌بیان‌دیگر بر عهده گرفتن حضانت فرزندان تکلیف پدر و مادر است و نمی‌توانند از زیر بار این مسؤولیت شانه خالی کنند.

  در صورت پذیرش، حق امتناع برای والدین وجود ندارد

بر اساس ماده 1172 قانون مدنی «هیچ‌یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنها است، از نگاهداری او امتناع کند. در صورت امتناع یکی از آنها، ‌حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی‌العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده او ‌است الزام کند و درصورتی‌که الزام ممکن یا مؤثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت‌شده باشد، به خرج مادر تأمین کند.» هم‌چنین اگر پدر یا مادری که وظیفه نگهداری از طفل را بر عهده دارد، دچار انحطاط اخلاقی شود یا به نحوی سلامت یا تربیت کودک را با خطر مواجه کند، حضانت طفل از آنها سلب خواهد شد. بر اساس ماده 1173 قانون مدنی «هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت او است، صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در ‌معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای مدعی‌العموم هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ کند».

  مجازات در انتظار والدینی که در نگهداری طفل کوتاهی کنند

باید توجه شود که تقصیر پدر و مادر در نگهداری و مراقبت صحیح از طفل می‎تواند ضمانت اجرای کیفری هم برای آنها در پی داشته باشد و آنها را با مجازات روبه‌رو کند. ماده 633 قانون مجازات اسلامی دراین خصوص مقرر کرده است که هرگاه کسی شخصاً یا به دستور دیگری طفل یا شخصی را که قادر به محافظت از خود نیست، در محلی که خالی از سکنه است، رها کند، به حبس از 6 ماه تا 2 سال و یا جزای نقدی از 3 میلیون تا 12 میلیون ریال محکوم خواهد شد؛ بنابراین هیچ‌یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنها است، از نگاهداری او امتناع کنند.

منبع: مهر