آثار حقوقی اولین جلسه دادرسی

آثار حقوقی اولین جلسه دادرسی

 معنای لغوی دادرسی، به داد مظلوم رسیدن، رسیدگی به دادخواهی دادخواه و محاکمه است. در اصطلاح علم حقوق دادرسی به معنای اعم، رسیدگی به درخواست متقاضی توسط مرجع قضاوتی برای صدور رأی است، که با لحاظ پاسخ طرف مقابل صورت می‌گیرد؛ بنابراین شامل تمام مراحل دادرسی اعم از نخستین و تجدیدنظر خواهد بود. دادرسی به معنای اخص، رسیدگی مرجع قضاوتی به ادعاها، ادله، استدلالات و خواسته خواهان با لحاظ پاسخ احتمالی خوانده، برای صدور رأی قاطع می‌باشد. دادرسی به این معنا معمولاً با پیشوند «جلسه» یعنی «جلسه دادرسی»به کار می‌رود.

  مفهوم اولین جلسه دادرسی

تعیین وقت جلسه دادگاه در همه دعاوی لازم است. دادگاه برای بررسی مسأله ممکن است جلسات متعددی تشکیل دهد اما در این میان قانون برای جلوگیری از اطاله دادرسی و ایجاد نظم در فرآیند دادرسی برای بیان هر مطلب در طول مدت دادرسی مهلتی قرار داده است؛ مثلاً فرصت بیان برخی مطالب منحصراً اولین جلسه دادگاه است به‌طوری‌که بعد از گذشت این مهلت، دادگاه ترتیب اثر نخواهد داد.در مورد این‌که چه جلسه‌ای جلسه اول محسوب می‌شود در ابتدا ممکن است چنین تصور شود که اولین تاریخی که دادگاه بعد از تقدیم دادخواست معین می‌کند، جلسه اول است چه جلسه‌ای تشکیل شود و چه نشود و در صورت تشکیل اعم از این‌که خوانده فرصت پاسخ گوئی کامل را بیابد یا خیر؛ اما این تصور نادرست است. منظور از اولین جلسه دادرسی جلسه ایست که موجبات قانونی طرح و استماع دعوای طرفین فراهم باشد. در صورتی‌که به جهتی جلسه مزبور تجدید شود جلسه یا جلسات بعدی جلسه اول محسوب نمی‌شود و اولین جلسه دادرسی زمانی است که وقت رسیدگی به خواهان و خوانده ابلاغ و رسیدگی شروع‌شده باشد و اگر جلسه برای ابلاغ وقت رسیدگی به طرفین یا یکی از آنها تجدید شود اولین جلسه رسیدگی محسوب نمی‌شود. بنابراین اگر پس از تقدیم دادخواست و دعوت اصحاب دعوا، جلسه دادگاه تشکیل نشود یا خوانده فرصت دفاع پیدا نکند، جلسه اول محسوب نخواهد شد مثلاً اگر تمام‌وقت جلسه صرف اظهارات خواهان شود و خوانده نتواند پاسخ دهد یا پاسخ خوانده طولانی شود و وقت جلسه برای تکمیل آن کافی نباشد و ناتمام بماند؛ جلسه بعدی که برای شنیدن ادامه دفاعیات خوانده تشکیل می‌شود، ادامه اولین جلسه دادرسی خواهد بود.

  آثار حقوقی اولین جلسه دادرسی

1- اعتراض به بهای خواسته

در دعاوی راجع به اموال بهای خواسته مبلغی است که خواهان در دادخواست معین کرده و خوانده تا اولین جلسه دادرسی به آن ایراد و یا اعتراض نکرده مگر این‌که قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.

2- طرح ایرادات

ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید مگر این‌که سبب ایراد متعاقباً حادث شود.

قانون آیین دادرسی مدنی طی مواد 84 الی 92 موارد قابل‌اعتراض را تحت عنوان ایرادات و موانع رسیدگی مشخص کرده است. اگرچه ایرادات غالباً از سوی خوانده مطرح می‌شود اما ممکن است خواهان نیز ایراد کند مانند ایراد به عدم مشروعیت دعوا.

3- افزایش خواسته، تغییر نحوه دعوا یا خواسته یا درخواست

خواهان می‌تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح کرده در تمام مراحل دادرسی کم کند ولی افزودن آن و یا تغییر نحوه دعوا یا خواسته یا درخواست در صورتی ممکن است که با دعوای طرح‌شده مربوط بوده و منشأ واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد. تغییر نحوه دعوا مانند این‌که مالک ابتدا دعوای تخلیه عین مستأجره به علت تغییر شغل اقامه کند اما تا پایان اولین جلسه سبب را به نیاز شخصی تغییر دهد. تغییر خواسته مثل‌این‌که در قراردادی، متعهد به تعهد خود عمل‌نکرده و متعهد له ابتدا در دادخواست خود الزام متعهد به ایفای تعهد را خواسته است اما تا پایان اولین جلسه، خواسته خود را به مطالبه خسارات ناشی از عدم انجام تعهد تغییر دهد.

4- استرداد دادخواست

خواهان می‌تواند تا اولین جلسه دادرسی دادخواست خود را مسترد کند. در این صورت دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می‌نماید.

5- جلب ثالث

هر یک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند می‌تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر.

6- دعوای متقابل

دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود. تعریف دعوای متقابل می‌توان گفت: خوانده می‌تواند در مقابل ادعای خواهان اقامه دعوا نماید. چنین دعوایی در صورتی‌که با دعوای اصلی ناشی از یک منشأ بوده و یا ارتباط کامل داشته باشد دعوای متقابل نامیده شده. مثلاً اگر موجر علیه مستأجر اقامه دعوا کند و اجاره‌بهای معوقه را مطالبه نماید و در مقابل مستأجر دعوایی اقامه کند مبنی بر مطالبه مبالغی که در مورد عین مستأجره هزینه کرده است و این مبالغ به عهده مالک بوده است؛ در اینجا چون منشأ هر دو دعوا یک‌چیز یعنی عقد اجاره است، دعوای مستأجر متقابل شمرده می‌شود.

7- اخذ تأمین از اتباع بیگانه

قانون‌گذار برای حمایت از اتباع ایرانی مقرر داشته: اتباع دولتهای خارج، چه خواهان اصلی باشند و یا به‌عنوان شخص ثالث وارد دعوا گردند بنا به درخواست طرف دعوا برای تأدیه خسارتی که ممکن است بابت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله به آن محکوم گردند باید تأمین مناسب بسپارند. درخواست اخذ تأمین فقط از خوانده تبعه ایران و تا پایان جلسه اول دادرسی پذیرفته می‌شود.

8- خدشه کردن در اسناد ابرازی

زیر سؤال بردن اسناد سه حالت دارد

انکار،. تردید، ادعای جعلیت.

اظهار تردید یا انکار نسبت به دلایل و اسناد ارائه‌شده حتی‌الامکان باید تا اولین جلسه دادرسی به عمل آید. ادعای جعلیت نسبت به اسناد و مدارک ارائه‌شده باید برابر ماده 217 این قانون با ذکر دلیل اقامه شود مگر این‌که دلیل ادعای جعلیت بعد از موعد مقرر و قبل از صدور رأی یافت شده باشد‍ در غیر این صورت دادگاه به آن ترتیب اثر نمی‌دهد. منبع: پژوهشکده باقرالعلوم.