قاچاق چوب، از جدی‌ترین معضلاتی است که جنگلهای هیرکانی شمال کشور را تهدید می‌کند، تهدیدی که سوداگران برای دستیابی به مطامع سیری‌ناپذیر خود اخیراً از قتل و آدم کشی نیز دریغ نمی‌کنند.
جنگلهای هیرکانی شمال کشور از ارزنده‌ترین منابع طبیعی این مرزوبوم و حتی جهان محسوب می‌شوند، گونه‌های نادر گیاهی و موقعیت منطقه‌ای جنگلهای مذکور به‌عنوان زیست‌گاهی کم‌نظیر برای گونه‌های متعدد جانوری از دیرباز مطرح و شهره بوده‌اند.

علیرغم نقش بسیار حائز اهمیت این موهبت الهی در چرخه حیات طبیعت، اما این ظرفیت ویژه و بالقوه نیز با مخاطرات خاص به خود مواجه است، قاچاق چوب، از اصلی‌ترین تهدیداتی است که حیات و بقای این جنگلها را به مخاطره می‌اندازد، قاچاقچیان و سوداگرانی که برای دستیابی به اهداف و منافع نامیمون خود از هیچ اقدام شومی حتی آدم کشی و قتل نیز دریغ نمی‌کنند.
قریب به دو هفته پیش، جنگلهای نور مازندران، شاهد شلیک گلوله‌ای بود که به شهادت یک جنگلبان خدوم منتهی شد، زنگ خطری که نشان‌دهنده مطامع سیری‌ناپذیر قاچاقچیانی است که حتی از ستاندن جان یک همنوع نیز دریغ نمی‌کنند، اگرچه عاملان این حادثه تلخ بلافاصله و در مدت‌زمان اندکی دستگیر و بازداشت شدند، اما این دستگیری به معنای رفع تهدیدات جدی که سایه سنگین آن بر جنگلهای هیرکانی شمال کشور افراشته شده نیست.
بر اساس اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها، وسعت و مساحت جنگلهای مازندران بالغ‌بر 1 میلیون و 200 هزار هکتار برآورد می‌شود، به‌طور طبیعی حفاظت و نظارت بر چنین عرصه وسیعی از پوشش گیاهی مستلزم امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی موردنیاز و خاص به خود است تا بتوان با رصد دقیق مخاطرات، در راستای دفع خطر و مقابله با تهدیدات احتمالی، اقدامات لازم را عملیاتی کرد.
یکی از اصلی‌ترین متولیان نظارت و حفاظت از این جنگلها، سازمان جنگل‌داری کشور به‌عنوان یکی از معاونتهای منابع طبیعی به شمار می‌رود که با عنایت به محدودیتهای امکاناتی ازلحاظ انسانی و سخت‌افزاری راه و مسیر بسیار دشواری را در پیش رو دارد.
 محافظت و نظارت نرم، راهکاری مؤثر برای حفظ جنگلها
با عنایت به محدودیتها و کاستیهایی که در حوزه منابع طبیعی و سازمان جنگلهای کشور احساس می‌شود.

برخی کارشناسان معتقدند در چنین شرایطی محافظت و مراقبت نرم با اتکای به فرهنگ‌سازی اصولی، آموزش و اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی، نقش مؤثری در حصول اهداف موردنظر در این عرصه ایفا می‌کند.
بهزاد انگورج، معاون امور جنگلهای سازمان جنگلهای منابع طبیعی در گفت‌وگویی با رسانه‌ها عنوان می‌کند: حفاظت از طریق نیروهای قرقبان، تنها بخشی از ابعاد حفاظت محسوب می‌شود، درحالی‌که ابعاد دیگری از حفاظت نیز وجود دارد که در بخشهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیک قابل‌تعریف است، امری که سازمان ذی‌ربط درصدد است با تقویت و توسعه زمینه مشارکتهای عمومی، آن را محقق کند.
 کم‌توجهی به حوزه حفاظت از جنگلها در مباحث آموزشی
کارشناسان معتقدند، حفاظت مطلوب‌تر از جنگلها مستلزم فرهنگ‌سازی است و باوجود اهمیت فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در این حوزه خطیر، متأسفانه آن‌چنان‌که باید در مباحث آموزشی عمومی به این حوزه توجه نشده و به‌نوعی می‌توان گفت این عرصه در طول سالیان اخیر مورد غفلت واقع‌شده است.
 تقدیم 14 شهید و 470 مجروح برای صیانت از جنگلها
بر اساس آمار منتشرشده در رسانه‌ها، تاکنون 14 شهید و 470 مجروح در حین انجام مأموریت برای حفظ و صیانت از جنگلها به مقام رفیع شهادت و جانبازی نائل شده‌اند، این امر مؤید تلاش جدی مأموران یگان حفاظت از جنگلها است اما بااین‌وجود برخی از کاستیها باعث شده تا در کنار لزوم تقویت تجهیزات و افزایش اعتبارات، ضرورت فرهنگ‌سازی هر چه بیشتر نیز بیش از گذشته احساس شود.
 ایست بازرسیها
ستار بابایی، مدیرکل منابع طبیعی استان مازندران در گفتگویی با رسانه‌ها با تائید به اینکه نیروهای فعال در یگان حفاظت، از میزان استانداردهای جهانی آن نیز کمتر است عنوان کرد:

باوجود نقش حائز اهمیت نیرو و اعتبارات نباید ازنظر دور داشت که نمی‌توان در مقابل هر درخت یک مأمور حفاظت قرارداد و در چنین شرایطی است که اهمیت و نقش آموزش و فرهنگ‌سازی بیش‌ازپیش احساس می‌شود. بابایی البته به اتخاذ تدابیر ویژه‌ای نیز اشاره می‌کند که برپایی ایست بازرسیها در مبادی ورودی و خروجی جنگلها برای اعمال کنترل و نظارت مضاعف از نمونه‌های آن به شمار می‌رود.

با همه این اوصاف نباید ازنظر دور داشت که اساساً نمی‌توان تمامی محدوده جنگلها را کنترل کرد و طبیعتاً امکان و احتمال یافتن مسیرهایی برای انتقال چوبهای بریده‌شده غیرممکن نیست و در چنین شرایطی است که اهمیت فرهنگ‌سازی و استفاده از ظرفیتهای بومی و محلی برای مقابله با این معضل جدی و مخاطره‌آمیز برجسته‌تر می‌شود.
امید است اقدامات جدی و دقیق‌تری در حوزه فرهنگ‌سازی و آموزش برای حفظ و صیانت از منابع طبیعی و بخصوص جنگلها به‌عنوان یک ثروت عمومی طراحی، اجرایی و عملیاتی شود در غیر این صورت با استمرار برداشت چوب در 20 سال آینده، جنگلهای انبوهی در شمال کشور نابود خواهند شد.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان