به‌طورکلی، باید برای جذب قضات با دو اداره آشنا شد

. نخست اداره آموزش و دوم اداره گزینش.
وظیفه اداره آموزش، برگزاری آزمونهای علمی در سه مرحله تستی، تشریحی و مصاحبه است.

اگر داوطلب در مرحله تستی موفق باشد، به مرحله تشریحی و درنهایت اگر در آزمون تشریحی هم موفق باشد به مصاحبه علمی دعوت می‌شود.
پس از برگزاری و اعلام قبولی مرحله مصاحبه، کار اداره آموزش تمام‌شده و نتیجه برای ادامه مراحل به اداره گزینش اعلام می‌شود.
 مرحله تستی در مراکز استانها و بقیه مراحل اعم از آموزش و گزینش در تهران خواهد بود.

داوطلبانی که از این سه مرحله با موفقیت عبور می‌کنند، برای تشکیل پرونده به اداره گزینش واقع در خیابان حافظ، روبروی دانشگاه امیرکبیر، ساختمان شماره ۳ قوه قضائیه دعوت می‌شوند.

پس از تشکیل پرونده، دو عدد برگ با عنوان «تعدیل و توثیق» به داوطلب داده می‌شود تا آن را به امضای یکی از سه شخص «قاضی، امام‌جمعه یا استاد دانشگاه» برساند.

لازم به ذکر است که مدارک لازم برای تشکیل پرونده از سوی قوه قضائیه به اطلاع می‌رسد.
پس از مدتی کوتاه (تقریباً دو هفته الی یک ماه)، برای آزمون تستی روان‌شناسی دعوت به عمل می‌آید. مجدداً پس از گذر همین مدت کوتاه، برای مصاحبه روان‌شناسی به‌صورت حضوری دعوت به عمل می‌آید.
مصاحبه تستی شامل حدوداً ۳۵۰ تست عمومی است که نیازی به مطالعه منبع خاصی نیست و اطلاعات شخصی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در مصاحبه حضوری نیز، روان‌شناس محترم در حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه سؤالات روزمره (مثلاً آخرین خاطره بد که به یاد دارید چیست؟) می‌پرسند.

پس‌ازاین مرحله پرونده‌ها برای انجام تحقیقات محلی به شهرستان محل اقامت ارسال می‌شوند که مدت انجام تحقیقات محلی از دو ماه الی یک سال (البته شاید هم بیشتر) به طول می‌انجامد.


پس‌ازآن برای مرحله احکام و عقیدتی دعوت به عمل می‌آید.
آخرین مرحله نیز مرحله اختبار است که دو نفر از قضات عالی‌رتبه دیوان عالی کشور و یک نفر ریاست محترم گزینش قضات از داوطلب سوا لاتی را می‌پرسند. با این توضیح اجمالی و عدم امکان توضیح جزئیات مرحله گزینش، به ارزیابی مراحل آزمون می‌پردازیم.
۱- مرحله تستی آزمون علمی قضاوت
در این مرحله داوطلبان دروس حقوق مدنی، آیین دادرسی مدنی، حقوق تجارت، حقوق جزای عمومی، حقوق جزای اختصاصی، آیین دادرسی کیفری، اصول استنباط علامه حیدری، متون فقه و حقوق اساسی را امتحان می‌دهند. حدنصاب لازم در این مرحله، کسب ۶۰ درصد از جمع نمرات است.

داوطلبان با سطح علمی حداقل متوسط اصولاً در این مرحله موفق می‌شوند.
زمان اعلام نتایج مرحله تستی معمولاً دو هفته مانده به‌روز آزمون تشریحی است، لذا توصیه می‌شود داوطلبان پس‌ازاینکه آزمون تستی را پشت سر گذاشتند، مطالعه خود را متوقف نکنند تا چنانچه قرار بر قبولی آنها در مرحله تستی باشد، با کمبود زمان برای مرحله تشریحی مواجه نشوند.
فاصله بین آزمون تستی تا آزمون تشریحی حدود دو ماه است.
۲- مرحله تشریحی آزمون علمی قضاوت
پس‌ازاینکه داوطلب، ۶۰ درصد مجموع نمرات مرحله تستی را کسب کرد، وارد مرحله تشریحی می‌شود.
در مرحله تشریحی دروس حقوق مدنی، آیین دادرسی مدنی، حقوق تجارت، حقوق جزای عمومی، حقوق جزای اختصاصی، آیین دادرسی کیفری و متون فقه مواد درسی آزمون را تشکیل می‌دهند و درس اصول استنباط و حقوق اساسی که در مرحله تستی بود، در این مرحله وجود ندارند.


در این مرحله لازم است حداقل ۵۰ درصد جمع نمرات را کسب کنید در غیر این صورت به مصاحبه علمی دعوت نخواهید شد. کیفیت سؤالات در مرحله تشریحی در دو سال اخیر متفاوت بوده است. البته اینکه طرح مسأله می‌شود و در زیر هر مسئله ۴ یا ۵ مورد سؤال مطرح می‌گردد در هر دو سال اخیر یکسان بوده است ولی در سال نخست دروس تفکیک‌شده بودند و برای هر درس یک مسئله با چند سؤال طرح‌شده بود لیکن در سال ۹۳، سؤالات به‌صورت تلفیقی طرح‌شده بود. مثلاً مسئله‌ای مطرح‌شده بود که سؤالات مربوط به آن، درس حقوق جزای عمومی و اختصاصی را تشکیل می‌داد و در ماده درسی دیگر، مسئله به این صورت طرح‌شده بود که موضوع درس حقوق جزای اختصاصی با آیین دادرسی کیفری را تشکیل می‌داد.
نتایج مرحله تشریحی نیز معمولاً یک ماه و حتی کمتر پیش از زمان دعوت به مصاحبه علمی اعلام می‌شود.

لذا اگر احتمال می‌دهید که ۵۰ درصد نمرات مرحله تشریحی را کسب خواهید نمود، مطالعه را متوقف نکنید که بایستی آماده‌ی یک ماراتن کاملاً تخصصی و حرفه‌ای شوید.
۳- مرحله مصاحبه علمی آزمون قضاوت
بدون تعارف، اگر داوطلبی سطح علمی مناسبی حداقل دریکی از دو گرایش حقوقی یا جزایی و سطح علمی متوسط در گرایش دیگر نداشته باشد، قادر به موفقیت در مرحله مصاحبه علمی نخواهد شد.

نحوه دعوت به مصاحبه علمی این است که پس از اعلام نتایج مرحله دوم (تشریحی)، داوطلبان به ترتیب حروف الفبا دعوت به مصاحبه صورت می‌شوند. به این صورت که فردی که نام خانوادگی او با «الف» شروع می‌شود نسبت به کسی که نام خانوادگی او با «ی» شروع می‌شود، زودتر دعوت به مصاحبه خواهد شد؛ بنابراین افراد اخیر زمان بیشتری برای مطالعه مرحله مصاحبه علمی خواهند داشت.
دعوت به مصاحبه علمی از طریق تماس تلفنی بوده و در سایت سنجش یا خود قوه قضائیه، تاریخ دعوت به مصاحبه اعلام نمی‌شود.

بررسی یک نمونه سؤال مرحله تشریحی آزمون قضاوت:
این سؤال به‌عنوان نمونه طرح‌شده و هدف از آن آشنا نمودن داوطلبان با شیوه طرح سؤال و پاسخگویی به آن است:
سؤال درس جزای اختصاصی و آیین دادرسی کیفری (به سبک تلفیقی سال ۹۳)
احمد فردی ۱۳ ساله با اعتقاد بر اینکه حسین فردی مهدور الدم است، او را به قتل می‌رساند. پس از قتل مشخص می‌شود احمد، به‌جای حسین، سعید را به قتل رسانده است.

با توجه به این مسئله، به سؤالات فرضی زیر با استناد و استدلال پاسخ دهید:

۱- نوع اشتباه و نوع جنایت را از جهت عمد، شبه عمد یا خطای محض تعیین نمایید.

۲- مرجع صالح برای انجام تحقیقات مقدماتی رفتار ارتکابی چه مرجعی است؟

۳- مرجع صالح برای محاکمه احمد، چه مرجعی است؟

پاسخ سؤال:
۱- باوجوداینکه نوع جنایت اشتباه در هویت است و اشتباه در هویت نیز اصولاً نوع جنایت را از عمد به غیر عمد تبدیل نمی‌کند، لیکن با توجه به نابالغ بودن مرتکب، نوع جنایت به‌موجب بند ب ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی خطای محض بوده و عاقله مسئول پرداخت دیه است. (داوطلبان دقت داشته باشند که سؤال به نحوی طراحی‌شده که احتمالاً داوطلب بدون توجه به سن مرتکب، نوع جنایت را با توجه به نوع اشتباه، شبه عمد تلقی نمایند درحالی‌که مرتکب نابالغ بوده و جنایت او خطای محض محسوب می‌شود.)

۲- به‌موجب تبصره ۱ ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۹۲ تحقیقات مقدماتی تمامی جرائم افراد زیر پانزده سال به‌طور مستقیم در دادگاه اطفال و نوجوانان به عمل می‌آید؛ با عنایت به اینکه سن احمد در زمان ارتکاب جرم ۱۳ سال بوده لذا طبق تبصره فوق الاشعار، تحقیقات مقدماتی جرم ارتکابی بر عهده دادگاه بوده و دادسرا صلاحیت انجام تحقیقات مقدماتی را نخواهد داشت.

۳- در خصوص مرجع صالح به محاکمه، تعارض در صلاحیت پیش می‌آید؛ به این صورت که به‌موجب ماده ۳۰۴ به کلیه جرائم اطفال و افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می‌شود. از طرفی دیگر با توجه به نوع جرم (صرف‌نظر از نوع اشتباه در قتل) به‌موجب ماده ۳۰۲، دادگاه کیفری یک صالح به رسیدگی خواهد بود. در ماده ۳۱۵ هم از دادگاهی تحت عنوان «دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان» یادشده است. اگر در مقام رفع این تعارض برآییم، باید توجه داشته باشیم که دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان نسبت به دادگاه کیفری یک، مرجع اختصاصی محسوب نمی‌شود بلکه مرجع تخصصی است بنابراین اگر قرار باشد در خصوص جرم احمد، بین دو دادگاه اخیرالذکر یکی به‌عنوان مرجع صالح انتخاب شود، دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان صالح خواهد بود نه دادگاه کیفری یک؛ لیکن باید توجه داشته باشیم که در سال ۹۴، اصلاحیه‌ای که در مورد ماده ۳۱۵ صورت پذیرفت، این دادگاه صرفاً در خصوص افراد بالغ زیر ۱۸ سال صلاحیت رسیدگی پیدا نمود و حتی «دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان» به «دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان» تغییر عنوان پیدا کرد. با توجه به اینکه جنسیت احمد مذکر بوده و سن او در زمان ارتکاب جرم، ۱۳ سال است، لذا دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرائم نوجوانان صالح به رسیدگی نیست و طبق اصل که در ماده ۳۰۴ آمده، دادگاه اطفال و نوجوانان صالح به رسیدگی خواهد بود درحالی‌که اگر جنسیت مرتکب جرم مؤنث بود، طبق ماده ۳۱۵ عمل می‌کشد.

نمونه سؤالات مرحله مصاحبه علمی:
سؤالاتی که در مرحله مصاحبه علمی پرسیده می‌شوند تا حدودی سلیقه‌ای است لیکن به‌هرحال سؤالات از قوانین و کتب علمی طرح می‌شوند. به‌طورمعمول سؤالات در یک حدود معینی پرسیده می‌شوند که به‌عنوان نمونه به موارد زیر اشاره می‌کنیم:
۱- آیا حبس ابد تعزیری داریم؟ اگر داریم درجه چند محسوب می‌شود؟
۲- کیفرخواست چیست؟

۳- فرق ماده ۱۳۱ با تبصره ۱ ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی چیست؟ برای تبصره مذکور دو مورد مثال بزنید.


۴- آیا موقوف علیهم می‌توانند مال موقوفه را به فروش برسانند؟ در چه مواردی؟

۵- آیا بنگاههای معاملاتی املاک تاجر محسوب می‌شوند؟ به چه استنادی؟


۶- اگر بازپرس باقاعده درأ مواجه شود، چه قراری صادر می‌کند و چرا؟

۷- صلاحیت دادگاه کیفری یک را توضیح دهید. کدام دادسرا تحقیقات مقدماتی جرائم واقع در صلاحیت دادگاه کیفری یک را انجام می‌دهد؟

۸- سقط‌جنینی که روح در آن دمیده شده، مستوجب چه مجازاتی است؟


۹- موارد احاله را بیان کنید.

۱۰- چرا دادستان نمی‌تواند امر تحقیقات مقدماتی جرم قتل را بر عهده بگیرد؟
و …

نویسنده: امین بخشی زاده اهری 
منبع: اختبار