هشدار به دختران جوان؛ زنگ خطر صفحات فضای مجازی را جدی بگیرید

هشدار به دختران جوان؛ زنگ خطر صفحات فضای مجازی را جدی بگیرید

  آمار دقیقی از ضریب آسیب‌پذیری زنان و دختران جوان در فضای مجازی وجود ندارد، اما با نگاهی اجمالی بر اخبار رسانه‌ها، به‌روشنی در می‌یابیم که شدت صدمات و آسیبهایی که دختران و زنان جوان در چنین فضایی متحمل می‌شوند به‌مراتب عمیق‌تر از پسران یا آقایان است.

رشد و توسعه فناوریها و افزایش فزاینده نرم‌افزارهای ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی از پدیده‌های قابل‌توجه سالهای اخیر به شمار می‌رود که مزایا، محاسن و معایب و مخاطرات آن در ابعاد گوناگون قابل‌بررسی است. هجمه فرهنگی، کلاه‌برداری، هتک حیثیت و حرمت و بی‌آبرویی، اغفال و…تنها نمونه‌ای از آسیبهایی است که در طول سال شاهد بروز آن هستیم که بعضاً با ثبت و مفتوح شدن پرونده‌های قضایی، انتظامی همراه می‌شود. یقیناً نگاه جنسیتی به کاربران فعال در فضای مجازی، صحیح نخواهد بود زیرا امروزه مرد و زن، دختران و پسران جوان هر یک به فراخور شرایط از فناوریهای مورداشاره بهره می‌گیرد و در این میان، برخی از کاربران به دلایل خودخواسته یا ناخواسته در مسیری قرار می‌گیرند که ثمره آن دردسر، مشکلات، چالشها، صدمات، مخاطرات و آسیبهای جدی است. در ذیل این گزارش تلاش می‌شود با نگاهی جامعه‌شناختی در گفت‌وگو با صاحب‌نظران حوزه اجتماعی ضریب آسیب‌پذیری دختران و پسران جوان در فضای مجازی موردبررسی و ارزیابی قرار گیرد.

  آسیب‌پذیری دختران و زنان جوان در فضای مجازی بیشتر از پسران و آقایان است

مریم شوکتی، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی با اشاره به نفوذ فضای مجازی در ابعاد و زوایای متعدد، گوناگون و پیدا و پنهان زندگی انسان اظهار داشت: این پدیده و واقعیت غیرقابل انکار، مرز نمی‌شناسد و در اقصی نقاط جهان شاهد هستیم فضای مجازی در بخشها، لایه‌ها و طبقات گوناگون اجتماعی رسوخ پیداکرده و طبیعتاً جذابیت و کارکرد بسیار مثبت و سازنده این فناوریها، عاملی است که اقبال بسیاری به این فناوریها نشان داده شود. وی افزود: این‌یک هنجار و قاعده پذیرفته‌شده است که تمامی اختراعات و بعضاً اکتشافات و رشد و گسترش فناوریها، به‌تبع نیاز انسان حاصل‌شده و این ضروریات زندگی است که انسان را برای تأمین و تسهیل و فراهم‌سازی آن به سمت‌وسوی پژوهشها و تحقیقات علمی و اختراعات و فناوریهای نرم‌افزاری و یا سخت‌افزاری سوق می‌دهد. شوکتی عنوان کرد: نرم‌افزارهای ارتباطی و اساساً فضای مجازی نیز از این قاعده مستثنی نیست و این گستره و پهنه عظیمِ رشدِ علمی و تکنولوژیک در جای جای جهان معاصر، بسترساز تحولات جدی و عمیقی شده که قطعاً در دهه‌ها و سده‌های آینده از فناوریهای مورداشاره (فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی) به‌عنوان یکی از نقاط عطف و تاریخی توسعه و پیشرفت بشری یاد خواهد شد.

جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی گفت: با همه این اوصاف، به‌موازات دستاوردهای متنوع، متعدد و متکثر فناوریهای مذکور، چالشها و آسیبهای نوظهوری نیز بروز پیداکرده که از بالاترین سطوح و در پایین‌ترین درجات اجتماعی، باعث مشکلات و نارساییهای جدی شده است. وی افزود: در این میان، دختران و پسران جوان به‌عنوان عمده‌ترین مخاطبان و کاربران اینترنتی یا فعالان فضای مجازی، بعضاً متحمل خسارتها و چالشهای جدی می‌شوند که به اعتقاد برخی کارشناسان، عمق این آسیبها در دختران یا زنان جوان بسیار بیشتر از پسران و مردان و کاربران جوان فعال در این زیرگروه به نظر می‌رسد. شوکتی در تشریح عوامل مؤثر در بروز آسیب‌پذیری بیشتر در دختران و خانمهای جوان افزود: به‌واقع فضای مجازی نیز دنباله‌ای است از واقعیتهای جامعه و نمی‌توان میان این دو تفاوت جدی و قابل‌توجهی را قایل شد. جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی عنوان کرد: با پذیرش و تأیید این قاعده، بسیاری از مشکلات و آسیبهای موجود در فضای مجازی، ادامه مخاطرات و تهدیدات فضای حقیقی و اجتماعی جامعه است. وی افزود: به تعبیر دیگر می‌توان این‌چنین عنوان کرد، هر آنچه مشکلات اجتماعی کاهش یابد و ناهنجاریهای هزینه‌ساز، کنترل و مهار شود به همان میزان ضریب بروز آسیبهای شبکه‌های اجتماعی با فضای مجازی نیز کاهش خواهد یافت. شوکتی گفت: با نگاه و تأملی دقیق و عمیق بر واقعیتهای اجتماعی جامعه به این موضوع پی می‌بریم که در عرصه ناهنجاریهای اجتماعی نیز زنان و دختران جوان در مقایسه با جنس مخالف با هزینه‌ها و دشواریهای عمیق‌تری مواجه می‌شوند. جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی عنوان کرد: البته تردیدی وجود ندارد، در جامعه‌ای که با مشکلات و آسیبهای اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کند، طبیعتاً بستر و زمینه ظهور و بروز ناهنجاریها و مشکلات رفتاری یا اخلاقی در فضای مجازی با شدت بیشتری همراه می‌شود زیرا هویت افراد در این عرصه آن‌چنان‌که باید محرز، شفاف و روشن نیست و همین امر، عاملی می‌شود که برخی کاربران مستعد ارتکاب به بزه یا جرایم، از این فضا سوءاستفاده نمایند و در جهت اهداف خاص به خود به تحرکات هنجار شکنانه‌ای مبادرت ورزند. وی افزود: در چنین شرایطی، برخی از مؤلفه‌ها و شاخصهای فرهنگی و کیفیت مسایل تربیتی، خانوادگی، ارزشها و باورهای دینی باعث می‌شود، کاربران فضای مجازی به فراخور بهره‌مندی یا برخورداری از مؤلفه‌های فوق، در قبال فراز و نشیبهای موجود در فضای مجازی، واکنشهای متعددی از خود نشان دهند که به‌واقع نوع تصمیم‌گیریها و واکنشهای رفتاری در قبال آن‌چه که در فضای مجازی رخ می‌دهد، نقش تعیین‌کننده‌ای در آسیب‌پذیری یا مصونیت از مخاطرات موجود در شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی ایفا می‌کند. شوکتی گفت: یکی از تفاوتهای جدی و عمیق میان آقایان و خانمها یا دختران و پسران جوان به روحیه عاطفی‌تر و احساسی دختران و زنان معطوف می‌شود که به‌واقع این موضوع در فضای مجازی، پاشنه آشیل و زمینه‌ساز بسیاری از آسیبها و چالشهای مرتبط با این حوزه محسوب می‌شود.

 اعتماد بی‌جا، عامل اصلی بسیاری از لغزشها در فضای مجازی

صدیقه نوبهار، روانشناس و کارشناس علوم رفتاری ، در تشریح عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری هر چه بیشتر دختران و خانمهای جوان در فضای مجازی در مقایسه با پسران یا آقایان عنوان کرد: البته آمار دقیق و روشنی در این خصوص وجود ندارد که با اتکای به آن بتوان میزان کاربران شبکه‌های اجتماعی را به تفکیک جنسیتی احصا یا برآورد کرد و متعاقباً بر مبنای آن عمق آسیب‌پذیریها را نیز موردسنجش قرارداد. وی افزود: بااین‌وجود، بسیاری از کارشناسان معتقدند که مشکلات و صدمات وارده به دختران جوان و عمق تهدیدات فضای مجازی با ضریب هر چه بیشتری متوجه این قشر می‌باشد. نوبهار عنوان کرد: نخستین عامل در زمینه‌سازی بسیاری از فریفتنها، اغفالها و مشکلات، ناشی از اعتماد بی‌جا است و به‌واقع این موضوع در کنار عدم آشنایی به سواد رسانه‌ای باعث می‌شود که دختران جوان با صدمات جدی و عمیقی در این فضا روبرو شوند.

روانشناس و کارشناس علوم رفتاری گفت: هر آنچه در عرصه فراگیری سواد رسانه‌ای تلاش شود به همان میزان روزنه‌های اغفال، فریب‌خوردگی و لغزش در فضای مجازی یا شبکه‌های اجتماعی کاهش می‌یابد و در صورت پرداختن هر چه بیشتر نظام آموزشی و پرورشی به آموزش سواد رسانه‌ای، قطعاً بسیاری از چالشها در این حوزه کاهش خواهد یافت. منبع: باشگاه خبرنگاران جوان