نکاتی چند از اصول فقه(قسمت پنجم)

نکاتی چند از اصول فقه(قسمت پنجم)

نکته ۱ دلالت الفاظ بر معانی را وضع می‌گویند.
نکته ۲: پس از عمل وضع، لفظ را دال و معنی را مدلول می‌نامند.
نکته ۳: انواع دلالت: دلالت ذاتی یا عقلی، دلالت طبعی، دلالت وضعی یا جعلی.
نکته ۴: انواع وضع: وضع تعیینی یا تخصیصی، وضع تعینی یا تخصصی.
نکته ۵: وضع تعیینی یا تخصیصی، وضعی است که در آن واضع لفظی را برای معنایی معین نموده است.
نکته ۶: وضع تعینی یا تخصصی، یعنی لفظ در معنایی خارج از معنای موضوع له استعمال شود و این استعمال آن‌قدر ادامه یابد و با قرینه و مناسبتی به‌کاربرده شود که حتی پس از گذشت ایّامی بدون آن قرینه نیز فهمیده شود.
نکته ۷: تفاوت وضع تعیینی و تعینی: دلالت ناشی از وضع تعیینی، براثر جعل و تخصیص است و دلالت ناشی از وضع تعینی، براثر کثرت استعمال است.
نکته ۸: حقیقت: لفظی که در معنای ما وضع له به‌کاربرده می‌شود در علم اصول، حقیقت است.
نکته ۹: مجاز: لفظی که در معنای غیر از ما وضع له به‌کاربرده می‌شود در علم اصول، مجازاست.
نکته ۱۰: غلط: لفظی که نه در معنای حقیقی و نه در معنای مجازی به کار رود و بدون قرینه و مناسبت باشد.
نکته ۱۱: تبادر: معنایی که زودتر از مابقی معانی از لفظ تفهیم می‌شود، حقیقت است.
نکته ۱۲: صحت سلب و عدم صحت سلب، صحت حمل و عدم صحت حمل: چنانچه امکان اخذ معنایی از لفظی موجود نباشد، آن لفظ برای آن معنا حقیقت است. به عبارتی عدم صحت سلب، علامت حقیقت و صحت سلب علامت مجاز است. همچنین درستی حمل لفظ برای معنای مشکوک، علامت حقیقت است و نادرستی حمل، علامت مجاز است.
نکته ۱۳: اطرّاد: کثرت استعمال لفظ در معنایی بدون قرینه را اطرّاد می‌گویند و علامت حقیقت است.
نکته ۱۴: تصریح واضع: چنانچه خود واضع به‌طور صریح یا ضمنی معنی خاصی از لفظ را مورد دلالت قرار دهد این علامت حقیقت است. به عبارتی واضع برای اولین بار این لفظ را برای چه معنایی به‌کاربرده است که این معنای اولیه حقیقت است.
نکته ۱۵: نمودار علائم تشخیص حقیقت از مجاز:
الف. اطرّاد.
ب.تبادر.
ج.تصریح واضع.
د.صحت حمل یا عدم صحت سلب.
نکته ۱۶: شرایط استعمال مجاز: برای اینکه بتوان از لفظ مجازی استفاده نمود شرایط زیر لازم است:
علاقه، مناسبت یا ارتباط و قرینه.
نکته ۱۷: اقسام علاقه: شباهت، تضاد، کل و جزء، جزء و کل، ماکان.
نکته ۱۸: انواع قرینه: قرینه‌ی صارفه و قرینه‌ی معینه.
نکته ۱۹: قرینه‌ی صارفه: قرینه‌ای که ذهن مخاطب را از معنای حقیقی به مجازی سوق می‌دهد.
قرینه صارفه خود به دو شکل است:
۱: قرینه‌ی صارفه لفظیه: قرینه‌ای است که منظور متکلم را با لفظ عیان می‌سازد.
۲: قرینه‌ی صارفه حالیه: قرینه‌ای است که منظور متکلم را باحالت عیان می‌سازد.
نکته ۲۰: قرینه‌ی معینه: این قرینه درجایی کاربرد دارد که بخواهیم یکی از معانی حقیقی لفظ مشترک را مدنظر قرار دهیم.
قرینه‌ی معینه خود به دو شکل است:
قرینه‌ی معینه‌ی لفظیه: قرینه‌ای که با آن منظور متکلم با آوردن لفظی مشخص می‌شود.
قرینه‌ی معینه‌ی حالیه: قرینه‌ای که با آن منظور متکلم از حالت عیان می‌شود.
منبع: مطالب حقوق