نفقه به چه زنانی تعلق می‌گیرد
نفقه به چه زنانی تعلق می‌گیرد
نفقه به چه زنانی تعلق می‌گیرد
ایران نفقه عبارت است از نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و هر آن‌چه را به‌صورت عادت یا احتیاج لازمه زندگی وی باشد. البته قانون میزان دقیقی برای نفقه مشخص نکرده بلکه نفقه بر مبنای نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن و منطبق با عرف زمان و مکان زندگی زوجین مشخص می‌شود. البته پرداخت نفقه منوط به تمکین زوجه است.
تمکین چیست
یکی از موارد، داشتن رابطه زناشویی است که در این مورد تنها به‌جز موارد خاص شرعی و بیماری یا درخواستهای خلاف شئون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسم و روح زن باید با همسر خود تمکین کند. از موارد دیگر تمکین اقامت در اقامتگاه دایمی شوهر است یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی کند مگر یک استثنا و آن این‌که در خود عقد ازدواج شرطی غیر از آن شده باشد که زن در منزل دیگری یا خانه دیگری زندگی کند. اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک کند و حتی در خانه پدر یا مادر خویش اقامت کند مرد می‌تواند از دادن نفقه به وی امتناع کند و آن را پرداخت ننماید.
هم‌چنین زن به حسن معاشرت با شوهر خویش سفارش شده است. زنی که بدون دلیل موجه از تمکین خودداری می‌کند و زن ناشزه یعنی نافرمان و خاطی است مشمول نفقه نمی‌شود بلکه مرد می‌تواند حتی تقاضای طلاق وی را نیز به دادگاه بدهد و می‌تواند تجدید فراش (زن دیگر اختیار کند) کند. سوء رفتار زن یا انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت اخلاقی از دیگر موارد نشوز است. طبق ماده 1113 در عقد منقطع (موقت)، زن حق نفقه نداشته مگر این‌که شرط شده باشد یا این‌که عقد مبنی بر آن جاری‌شده باشد نفقه تنها منحصر به زنی است که به عقد دایم درآمده است و در عقد یا ازدواج موقت زن مستحق نفقه نخواهد بود مگر این‌که در موقع عقد شرط شده باشد یا این‌که طرفین ابتدا با هم توافق کرده باشند.
نفقه زن پس از مرگ همسر یا طلاق همسر
در طلاق رجعی (طلاقی که تا مدتش تمام نشده است مرد می‌تواند رجوع کند) نفقه زن بر عهده مرد است؛ اگر طلاق به دلیل فسخ نکاح یا طلاق رخ‌داده باشد زن تنها درصورتی‌که باردار باشد و تا زمانی که فرزندش به دنیا بیاید حق نفقه دارد. قبل از آن‌که قانون مدنی در سال 1381 اصلاح شود زن پس از مرگ شوهرش نفقه‌ای دریافت نمی‌کرد، اما با اصلاحیه‌ای که در همین سال طبق ماده 1110 زن در ایامی که در عده‌ی وفات شوهرش است نفقه دریافت می‌کند و این نفقه درصورتی‌که مرد خودش دارایی داشته باشد از دارایی وی و در غیر این صورت از اموال اقارب (آشنایان و خانواده‌ی فوت‌شده) که پرداخت نفقه بر عهده‌ی آنان است تأمین خواهد شد.
مراحل اقدام برای دریافت نفقه چیست؟
در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه، زن باید به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست دریافت نفقه بدهد که در این صورت دادگاه میزان نفقه را توسط کارشناسی که دادگاه تعیین می‌کند.
چگونه نفقه خود را بگیرید
برای نقد کردن نفقه زن می‌تواند دو نوع شکایت حقوقی و کیفری را مطرح کند که نوع اول دادخواست حقوقی و دیگری شکایت کیفری است. دادخواست حقوقی: هنگامی‌که زن از شوهر خود تمکین می‌کند و شوهر از دادن نفقه خودداری می‌کند زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه اقدام کند و در این صورت دادگاه پس از بررسی ادعای زن حکم به پرداخت نفقه خواهد داد؛ اما اگر محکوم‌به پرداخت نفقه شود و امتناع کند زن می‌تواند درخواست طلاق نماید و قاضی مرد را مکلف و مجبور خواهد کرد که وی را طلاق دهد. هنگامی‌که زن از شوهر خود تمکین می‌کند و شوهر از دادن نفقه خودداری می‌کند زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه اقدام کند و در این صورت دادگاه پس از بررسی ادعای زن حکم به پرداخت نفقه خواهد داد. راه‌حل دیگر برای نقد کردن نفقه شکایت کیفری است که علاوه بر دادخواست حقوقی ازآنجاکه عدم پرداخت نفقه در قانون ایران جرم است زن درصورتی‌که نفقه‌اش پرداخت نشود می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقیب جزایی شوهر را از دادگاه بخواهد و در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد.
موارد و اندازه و کیفیت آن‌چه که در نفقه بر مرد واجب است چگونه است؟
خوراک: باید به مقداری باشد که زن را سیر کند. از نظر نوع و کیفیت نیز ملاک غذایی است که برای امثال آن زن در شهرش متعارف است. هم‌چنین نوع غذا باید با مزاج او سازگار باشد به‌طوری‌که ترک یا تحمیل آن ضرری را متوجه او نکند. پوشاک: در جنس و نوع پوشاک نیز رعایت پوشاک متعارف شهر و دیارزن و نیز متناسب با شأنش لازم است. به‌گونه‌ای که اگر از صاحبان تجمل باشد واجب است که علاوه بر لباس بدن، لباسى به‌حسب حال امثال او، برایش تهیه شود.
مسکن: در تهیه مسکن نیز ملاک همان رعایت متعارف و متناسب با شأن امثال این زن ملاک است. با توجه به این نکته که در موضوع مسکن، زن می‌تواند از شوهر بخواهد که برای او مسکن مستقلی تهیه کند (خودش باشد و همسرش)؛ چه به خریدن باشد و چه به اجاره و امثال آن.
هزینه درمان: در بیماریهایی که نوع مردم به آن دچار می‌شوند که هم دچار شدن به آنها و هم هزینه داروی آنها در بین مردم عادی و متعارف است؛ تأمین هزینه جزء نفقه است و بر مرد واجب؛ اما در بیماریهای و یا هزینه‌های نامتعارف بر مرد واجب نیست که به‌عنوان نفقه هزینه‌ای کند. اگر مردی با توان مالی کم به سراغ دختری از طبقه بالا برود قانون‌گذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد و زیاد کاری با توان مالی مرد ندارد، به عبارتی اگر مرد برای به دست آوردن جایگاه خاص با زنی از طبقه بالا ازدواج کند طبق قانون باید نفقه متناسب با شأن او را بپردازد. البته رویه‌ای وجود دارد که بر اساس آن کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، اعسار مرد (ناتوانی مالی) را به‌صورت پنهان در نظر می‌گیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد را می‌کنند. در فاصله میان عقد و انجام ازدواج نفقه‌ای به زن تعلق نمی‌گیرد مگر این‌که زن برای شروع زندگی اعلام آمادگی کرده باشد اما مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت زن صاحب نفقه می‌شود. در این صورت نیز زن باید بتواند ادعای خود را ثابت کند یعنی یا باید به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه و 3 برگ اظهارنامه دریافت و آمادگی خود را اعلام کند یا این‌که چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه‌ای تنظیم کند. هم‌چنین به زنی که بعد از عقد شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را مشروط به پرداخت مهریه کند نفقه تعلق می‌گیرد و مرد باید نفقه وی را بپردازد. منبع: میزان