موازنه

به خود آییم (10)

موازنه (1)

به قلم جواد محدثی

(برگرفته از چهل حدیث امام خمینی)

«موازنه» از چیزهایی است که انسان را در این سلوک، کمک می‌کند. عاقل باید هر یک از منافع و زیانهای اخلاق فاسد و رذایل را که زاییده شهوت و غضب و واهمه است، با منافع و مضارّ اخلاق حسنه و فضایل نفسانی مقایسه کند و اختیار شایسته داشته باشد. شهوت نفس اگر عنان‌گسیخته باشد، انسان دست به هر فجور و حرامی می‌زند و خواسته‌های خود را تأمین می‌کند. اگر قوه غضب رها باشد، با قهر و غلبه نسبت به هر کس در پی تمایلات خویش است، هرچند جهان را به فساد کشد. قوه واهمه شیطانی هم اگر مسلط باشد با هر نقشه و نیرنگی درصدد سلطه بر بندگان خداست، هرچند به بینوا ساختن یک شخص، یا خانواده یا شهر و مملکتی بیانجامد. این منافع و آمال، هرچه باشد در این دنیا محدود است و از سوی دیگر خواسته‌های انسان نامحدود و سیری‌ناپذیر است. انسان هر چه هم قوی باشد در این عالم به همه خواسته‌هایش نمی‌رسد. انسان همیشه عاشق چیزی است که ندارد و در دست او نیست. برفرض هم که به مقاصد خود برسد، مدت آن کوتاه است. مگر انسان همیشه جوان است؟ وقتی بهار عمر گذشت، نشاط و نیرو از دل و اعضا می‌رود، ذایقه و چشم و گوش و قوای دیگر، سست یا بیکار می‌شوند، لذتها هم، کم یا نابود می‌شود. امراض مختلف هجوم می‌آورد و دستگاههای بدن خوب کار نمی‌کند. پس مدت بهره‌وری و لذت، ناپایدار و اندک است. فرض کنیم کسی صد و پنجاه سال هم عمر کند و همه بساط شهوت و غضب و شیطنت برایش فراهم باشد و هیچ ناملایماتی هم برایش پیش نیاید، عاقبت او پس‌ازاین مدت اندک که مثل باد می‌گذرد، چیست؟ از این لذتها، برای زندگی همیشگی و برای روز بیچارگی و تنهایی خویش و برای برزخ و قیامت خود چه ذخیره‌ای کرده است؟ و برای دفع آتشهای هولناک آن دنیا چه تدبیری اندیشیده است؟

ادامه دارد