مشکلات اجرایی جعاله و جعاله ثانویه در بانکداری ایران و تحلیل حقوقی دستورالعمل اجرایی آن با رویکردی بر نظر امام خمینی

مشکلات اجرایی جعاله و جعاله ثانویه در بانکداری ایران و تحلیل حقوقی دستورالعمل اجرایی آن با رویکردی بر نظر امام خمینی

نویسندگان: محمدرضایی، احمدرضا جمشیدی اوانکی

چکیده

در نظام بانکی، از رایج‌ترین شیوه‌های اعطای تسهیلات، پرداخت در قالب جعاله و جعاله ثانویه است. با توجه به ماهیت جعاله در حقوق مدنی و فقه امامیه، این سؤال قابل‌طرح است که این ماهیت تا چه اندازه قابلیت دارد که در بانکداری مورداستفاده قرار گیرد؟ درحالی‌که بر طبق قواعد عمومی قراردادها معلوم و معین بودن مورد معامله از شرایط اساسی صحت هر عقدی است، در جعاله، علم اجمالی به عوضین کافی است؛ و حتی اجرت، می‌تواند به‌صورت مشارکت در سود حاصله مقرر شود. در این راستا از عبارات امام خمینی در تحریرالوسیله برمی‌آید که جعاله می‌تواند نتیجه مضاربه را داشته باشد بی‌آن‌که محدودیتهای مضاربه را دارا باشد. از طرف دیگر عدم تعیین مدت نیز اختلالی در شرایط صحت انعقاد جعاله ایجاد نمی‌کند. جعاله در هر عمل حلال و عقلایی صحیح است، بنابراین در همه بخشهای صنعت، تجارت، کشاورزی و خدمات قابل‌اجراست؛ و همین ویژگی باعث شده است که در قانون بانکداری بدون ربا جایگاهی ویژه پیدا کند. لکن جعاله به‌نحوی‌که در قانون بانکداری بدون ربا و دستورالعمل اجرایی جعاله مطرح گردیده است، دارای مشکلاتی است. این نوشتار درصدد شناسایی و تحلیل این مشکلات در مقام اجراست.

کلیدواژگان: بانکداری اسلامی، عقد جعاله، جعاله ثانویه، آثار جعاله

فصلنامه پژوهشنامه، متین شماره 72، پاییز 1395