مسؤولیت متصدی حمل مسافر از طریق دریا

مسؤولیت متصدی حمل مسافر از طریق دریا

فصل هشتم قانون دریایی ایران مصوب 1343 در مواد 111 الی 135 به موضوع «حمل مسافر» پرداخته و دراین راستا فصل مذکور به دو قسمت حدود مسؤولیت متصدی حمل‌ونقل و حقوق مسافرین تقسیم گردیده است.

قانون دریایی ایران در ماده 112 به وظایف متصدی اشاره نموده است بر اساس ماده مزبور:

1- «درصورتی‌که متصدی حمل خود مالک کشتی باشد موظف است سعی و اهتمام کافی معمول دارد و مسؤولیت اعمال مأموران مجاز خود را حین انجام‌وظیفه از ابتدا سفر و در تمام مدت حمل در مورد آماده کردن کشتی برای دریانوردی، تهیه کارکنان و تدارک خواربار و تجهیز کشتی و تأمین جانی مسافرین را از هر حیث به عهده بگیرد.

2- درصورتی‌که متصدی حمل مالک کشتی نباشد برحسب مورد مسؤول اعمال مالک کشتی یا تجهیز کننده و مأموران مجاز آنها حین انجام‌وظیفه خواهد بود تا نامبردگان در انجام وظائف محوله مذکور دربند 1 این ماده سعی و اهتمام کافی معمول دارند.»

دقت و امعان نظر در متن ماده 3 کنوانسیون بین‌المللی یکنواخت کردن برخی از مقررات حمل مسافر از طریق دریا و همچنین بررسی بند اول ماده 54 قانون دریایی ایران در خصوص وظایف متصدی باربری در خصوص حمل کالا نشان از این واقعیت دارد که ماده 112 قانون دریایی به‌طور ناقص تصویب گردیده است. همان‌طوری که ملاحظه می‌شود بر اساس ماده 3 کنوانسیون مزبور وظایف متصدی حمل‌ونقل به شرح ذیل است:

الف) درصورتی‌که متصدی حمل مسافر، خود مالک کشتی باشد موظف است که:

1- در ابتدای سفر مراقبتهای لازم را به عمل آورد تا کشتی قابلیت دریانوردی داشته باشد.

2- در ابتدای سفر کارکنان و تجهیزات و تدارکات کشتی را به نحو شایسته فراهم کند.

3- در تمام مدت حمل در تأمین جان مسافران و مراقبتهای لازم را به عمل آورد.

4- متصدی حمل مسافر نه‌تنها مکلف است که خود به وظایف فوق عمل کند بلکه با توجه به اینکه امروزه متصدی حمل مؤسسات بزرگ کشتیرانی هستند باید سعی و دقت کافی کند که کارکنان آنها نیز وظایف فوق را به‌خوبی انجام دهند.

ب) درصورتی‌که متصدی حمل مسافر خود مالک کشتی نباشد باید تدابیر لازم را اتخاذ کند که مالک و یا اداره‌کننده کشتی نیز مراقبتهای مذکور دربند الف را انجام دهد. فی‌الواقع به شخصی که مالک کشتی نیست اما متصدی حمل باشد را متصدی حمل عملی گویند این شخص نیز همانند متصدی حمل واقعی در قبال مسافر مسؤول جبران خسارت است. (Nikolai Lagoni, 2007, p.268). اگرچه قانون دریایی ایران در صورت تأخیر در زمان حرکت و ورود خسارت به مسافر و اموالش ساکت است ولی در سایر نظامهای حقوقی مانند کامن‌لا و همچنین در ماده 17 معاهده ورشو، متصدی حمل مسؤول جبران خسارت وارده بابت تأخیر است.(Simon Baughen, 2009, p.271) البته ذکر این نکته ضروری است که جبران خسارت مسافر توسط متصدی حمل عملی، جنبه قراردادی نداشته و از موارد ضمان قهری یا مسؤولیت مدنی غیر قراردادی است و این دو (متصدی حمل‌ونقل اصلی و عملی) در قبال مسافر مسؤولیت تضامنی داشته و فی‌مابین خود مسؤولیت مشترک دارند.(واحد زاده، 1381، ص 150). نمونه این مورد را می‌توان در قانون تجارت ایران در ماده 388 جستجو نمود. طبق این ماده، متصدی حمل و شخص دیگری که از طرف او مأمور حمل کالا می‌شوند، متضامناً در قبال مال‌التجاره مسؤولیت دارند؛ بنابراین متصدی حمل مسافر نه‌تنها باید کشتی را از جهات مختلف آماده و قابل دریانوردی سازد بلکه در طول سفر و در جریان حمل نیز باید کلیه تدابیر لازم را به‌منظور حفظ و ایمنی جان مسافران به عمل آورد وگرنه مسؤول خسارات وارده به مسافر خواهد بود. لازم به ذکر است منظور از «مدت حمل» مدت‌زمانی است که مسافر در حال سوارشدن و یا پیاده شدن از کشتی است ولی مدت‌زمانی که مسافر در ایستگاههای دریایی و یا روی اسکله و یا تأسیسات دیگر بندر توقف نماید جز مدت حمل محسوب نشده و متصدی حمل از بابت خسارات دراین فاصله زمانی مسؤولیتی نخواهد داشت. همچنین اگر این رابطه بین متصدی حمل عملی و مالک کشتی ایی که دولت باشد نیز باقی (مسؤولیت تضامنی) می‌ماند. دراین رابطه می‌توان مورد مشابهی را نام برد که دارای چنین خصیصه‌ای است. چه اینکه مطابق با ماده 17 مقررات معاهده ورشو که درزمینهٔ حمل‌ونقل هوایی وضع‌شده است، خساراتی به مسافران قابل پرداخت است که در داخل هواپیما و یا حین عملیات پیاده یا سوارشدن رخ‌داده باشد (جباری، 1381، ص 101)

ماده 125 قانون دریایی ایران در قسمت دوم فصل هشتم تحت عنوان «حقوق مسافرین» چنین مقرر می‌دارد: «مسافر نسبت به توشه‌ای که همراه خود در کشتی دارد فرستنده بار تلقی می‌شود چنانچه به توشه‌ای که مسافر نزد خود نگاهداری می‌کند خساراتی وارد شود مسؤولیت متوجه فرمانده نخواهد بود مگر اینکه خسارت درنتیجه عمل فرمانده یا کارکنان کشتی باشد»؛ بنابراین در مورد اثاثی که با مسافر در کشتی حمل می‌شود و معمولاً متصدی در موقع تحویل رسیدی برای آن صادر می‌کند مسؤولیت متصدی حمل برای نگهداری و حمل آن همان مسؤولیتهای متصدی حمل کالا از طریق دریا است؛ اما در خصوص اثاث و لوازم شخصی که مسافر در کابین خود حمل می‌کند و معمولاً برای آن رسیدی صادر نمی‌شود، متصدی حمل مسؤولیتی نخواهد داشت مگر آنکه مسافر بتواند ثابت کند که از بین رفتن لوازم شخصی و یا خسارت وارده ناشی از تقصیر و یا کارکنان وی بوده است.

منبع؛ وب‌سایت دانشگاه پیام نور