مبانی فقهی و قانونی دیه

مبانی فقهی و قانونی دیه

نویسنده: افسانه قربانی درزی محله

چکیده

شرع مقدس اسلام در زمینه حفظ و حراست جامعه از حیث قتل و جرح و ضرب، قانونی را به نام دیه تشریح فرمود که خود دارای مقررات و شرایط حساسی است که باید با بررسیهای کافی و شافی به مرحله اجرا درآید. مثبت این ادعا قاعده مشهور لاضرر است. «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» در اسلام جایگاهی برای زیان رساندن به کسی نیست و نیز اجازه نمی‌دهد کسی درصدد آزار و زیان دیگری باشد. بنابر قاعده فوق کسی حق ضرر رساندن (چه مالی و چه بدنی) به دیگری ندارد، پس اگر ضرری رساند، مسؤول جبران آن خواهد بود. قانون دیات قانونی است که تعدیل‌کننده جامعه و طرفین دعواست و آنها را به صلح و سازش سوق می‌دهد و خسارتهای وارده را تأمین می‌کند به‌طوری‌که اگر جنایتی بر بدن انسان وارد شود شرع مقدس برای تنبیه متجاوز و دلجویی از مضروب و مجنی علیه مقداری را به‌عنوان دیه معین فرمود. پس روشن است که دیه در حقیقت جبران آن لطمه و خسارت وارده بر بدن انسان است و آن مال معینی است که باید جانی به مجنی علیه بپردازد و این سبب می‌شود که کینه و کدورت در قلبها باقی نماند. در راستای این توضیحات از نهاد دیه در این پژوهش سعی داریم که به تعریف لغوی و فقهی و قانونی دیه از جهات مقدار دیه و مالک آن و مهلت پرداخت و مسؤولیت پرداخت آن و خصیصه‌های جزایی و حقوقی از نگاه مبانی قرآنی، فقهی و اسناد و نظرات حقوقی به طور خلاصه‌وار و مفید بپردازیم.

کلیدواژگان: دیه، فقه، قانون

فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره 1/3، پاییز 1395