ماهیت و جایگاه عقد نکاح در میان عقود معاوضی و غیر معاوضی

ماهیت و جایگاه عقد نکاح در میان عقود معاوضی و غیر معاوضی

نویسندگان: محمدحسن صادقی مقدم، محمدصادقی، سید رضا امیری سرارودی

چکیده

عقود در یک تقسیم‌بندی، به عقود «معاوضی» و «غیر معاوضی» تقسیم می‌شوند و هرکدام آثاری ویژه خوددارند که لزوماً نمی‌توان آن را بر دیگری حمل نمود. بااین‌حال، برخی عقود خصایص و ابعاد منحصربه‌فردی دارند که نقش آنها را در بین عقود معاوضی و غیر معاوضی با ابهام روبه‌رو می‌سازد. نوشتار حاضر با نظر به جایگاه ویژه «عقد نکاح»، بر آن است تا ماهیت و آثار این عقد را در دایره شمول عقود معاوضی و غیر معاوضی بررسی نماید. آن‌چه بیان این ماهیت را با تردید مواجه می‌کند، حمل برخی نهادهای حقوقی ازجمله مهریه، نفقه، حق حبس و تمایز نکاح دایم از موقت، بر ارتباط عقد نکاح با عقود معاوضی است. با تردیدهایی که دراین‌باره ایجاد می‌شود، نمی‌توان به‌طور کامل به معاوضی بودن عقد نکاح استناد نمود. برای تحلیل ماهیت و آثار مترتب بر آن باید به تحلیل دقیقی پرداخت و ابعاد مهم آن را موشکافی نمود؛ چه اینکه با این تردیدها در بیان ماهیت عقد نکاح از حیث معاوضی بودن یا نبودن، شاید بتوان به شق سوم نیز دست‌یافت که در این مقاله بدان خواهیم پرداخت.

کلیدواژگان: عقد معاوضی، عقد غیر معاوضی، نکاح، مهریه، نفقه، حق حبس، مواد 1082 و 1092 قانون مدنی

نشریه آموزه‌های فقه مدنی، شماره 13،‌ بهار و تابستان 1395