قاعده نفی ضرر، مهمترین مبنای خیار تبعض صفقه

قاعده نفی ضرر، مهمترین مبنای خیار تبعض صفقه

عنوان:مبانی فقهی- حقوقی خیار تبعض صفقه و ارتباط آن با خیار شرکت

پدیدآور: مهدی صفرخانی

مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد

استاد راهنما: احمد مرتاضی

دانشگاه: دانشگاه تبریز

تاریخ دفاع: 1395

چکیده

یکی از مباحثی که در کتابهای فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گرفته، خیار تبعض صفقه می‌باشد که قانون مدنی ایران هم در مواد 441، 442، 443 بدان پرداخته است. در این میان، مسأله‌ مهم، بررسی مبانی فقهی و حقوقی اثبات‌کننده این خیار و ارتباط آن با خیار شرکت است. به‌اختصار می‌توان گفت خیار تبعض صفقه درجایی است که مثلاً عقد بیع نسبت به بعض مبیع به جهتی از جهات، باطل باشد در این صورت مشتری می‌تواند بیع را فسخ نماید یا به آن راضی باشد و ثمن را نسبت به بخش باطل بیع، پس بگیرد. البته باید توجه داشت که این خیار مختص بیع نبوده، در تمامی عقود معاوضی، جاری است. خیار تبعض صفقه دارای دو شرط اساسی می‌باشد: یکی بطلان قسمتی از مبیع و دیگری جهل مشتری به بطلان مذکور در حین معامله. گرچه مبانی متعدد فقهی- حقوقی برای خیار تبعض صفقه، مطرح گردیده است ولی به لحاظ تحقیقی و اثباتی، تنها می‌توان از «نظریه عدالت معاوضی» و «نظریه خطر» به‌عنوان مبانی حقوقی خیار تبعض صفقه و از «مصداق عیب بودن تبعض صفقه»، «مصداق تخلف از شرط ضمنی بودن تبعض صفقه» و «قاعده لاضرر» نیز به‌عنوان مبانی فقهی این نوع خیار، یاد کرد. از این میان، مهم‌ترین مبنا و دلیل برای جریان این نوع خیار، قاعده نفی ضرر می‌باشد؛ چراکه هدف از بیع مالکیت تمام مبیع بوده است و لازم دانستن معامله با تبعض، ضرری برای مشتری می‌باشد. بین خیار تبعض صفقه با خیار شرکت، دو تفاوت عمده وجود دارد: اول این‌که خیار تبعض صفقه به فرضی اختصاص دارد که مبیع دو یا چند کالا باشد و در فرض مبیع واحد، خیار شرکت اعمال می‌گردد. تفاوت دوم اینکه، در برخی موارد مانند «امتزاج مال با مال غیر» فقط می‌توان از خیار شرکت استفاده نمود که در این صورت رابطه این دو خیار عموم خصوص من وجه خواهد بود.

کلیدواژگان: خیار تبعض صفقه، شرکت

منبع: سایت ایران‌داک