فرهنگ صحیح آپارتمان‌نشینی از منظر اسلام (قسمت 5)

فرهنگ صحیح آپارتمان‌نشینی از منظر اسلام ^{(قسمت 5)}

معضلات و آسیبهای آپارتمان‌نشینی از جمله مسایلی است که انسانهای زیادی را درگیر خودکرده و مشکلاتی را برای آنها پیش آورده است. ازاین‌رو باید از متون اسلامی برای حل آنها راهکارهایی عملیاتی ارائه کرد. به گفته آقای قرائتی اسلام نظرات فراوانی درباره مسکن دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: «انتخاب مکان»، «با چه پولی خانه بسازیم»، «مساحت خانه چقدر باشد»، «مقدار زیربنا چقدر باشد»، «دیوارکشی و اهمیت آن»، «جای دستشویی و حمام و اتاق‌خواب کجا باشد»، «سفیدکاری و گچ‌بری»، «ارتفاع سقف از زمین»، «تجملات خانه»، «خریدوفروش خانه»، «خانه‌سازی برای دیگران اعم از فرزندان و خویشان و در بیابان برای کاروانسراها و مسافرین»، «اجاره دادن خانه»، «اشراف داشتن بر منزل دیگران»، «ناودان خانه‌ها»، «دولت و خانه‌سازی»، «محکم سازی خانه»، «خانه مسؤولین مملکتی باید چگونه باشد»، «آپارتمان»، «امنیت در خانه و محدوده آن»، «محل نماز در خانه» و بالاخره «خانه ابدی».

کارکردهای اجتماعی مسکن

1) انتخاب محله و همسایگان خوب

امیر مؤمنان می‌فرماید: «ارزش و شرافت خانه به حیاط وسیع و هم‌نشینان نیکوکار و صالح است و برکت خانه، به بودن آن در منطقه خوب و محوطه وسیع و همسایگان همراه و خوب است».[22] انتخاب همسایه مهم‌ترین رکن در انتخاب خانه برای ساخت یا خرید است. از سوی دیگر در معماری شهری که برای ساخت خانه در نظر گرفته می‌شود و عموماً شهرداریها متولی این امر هستند، باید خانه‌ها با محوریت مساجد بنا شوند، چنان‌که در صدر اسلام نیز این‌گونه بود.

محله‌های مسجد محور از لحاظ تربیتی موقعیت ممتازتری نسبت به بقیه محله‌ها دارند. متأسفانه این مهم در طراحیهای شهری به‌ویژه آپارتمان‌سازیها رعایت نمی‌شود. امروزه شهرها بر مدار مسجدها بنا نمی‌شوند؛ بلکه این مساجد هستند که با محوریت شهرهای جدید (به‌ویژه مجتمعهای آپارتمانی) به وجود می‌آیند. احداث مساجد در شهرها و اماکن جدید معمولاً بعد از طراحی شهر صورت می‌گیرد.

به‌عبارت‌دیگر ابتدا شهر یا شهرکی ساخته می‌شود و بعد از آن ساکنان احساس نیاز به مسجد کرده، این مکان را بنا می‌کنند که عموماً مکانی نامناسب برای مسجد در نظر گرفته می‌شود و مسجدی بدقواره شکل می‌گیرد.[23]

2) مهمانداری و صله‌رحم

روایات متعدد اسلامی به مؤمنین توصیه می‌کنند که منزل فراخ و وسیعی را انتخاب کنند. یکی از مهم‌ترین دلایلی که در روایات به آنها اشاره‌شده اهمیت مهمانداری است. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) مهمانداری و صله‌رحم را شاخصی برای خانه وسیع ذکر می‌کنند که در صورت عدم انجام آن، خانه وسیع نفعی به حال آخرت شخص نداشته، بلکه وبال گردن او خواهد شد. علی (علیه‌السلام) در روایتی دیگر وسعت را شرافت خواند می‌داند و رفت‌وآمد صالحان در آن را برکتی برای اهل منزل.

اسلام خانه‌ای را که مهمان داخل آن نمی‌شود و هم‌چنین کسی را که مهمانداری نمی‌کند و از مهمان فراری است، مذمت کرده است. رسول اکرم (ص) می‌فرماید: «هر خانه‌ای که مهمان در آن وارد نمی‌شود، ملائکه نیز داخل آنها نمی‌شوند». روزی امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) ناراحت و غمگین بود، از او علت ناراحتی را سؤال کردند. حضرت فرمود: هفت روز است مهمان وارد خانه من نشده است. مهمانداری برکاتی دارد که هم مربوط به این دنیاست و هم مربوط به آخرت.

در خانه‌های کوچک آپارتمانی عملاً امکان مهمانداری به‌طور وسیع کاهش می‌یابد و توفیق مهمانداری از آپارتمان‌نشینان سلب می‌شود. آپارتمان‌نشینان می‌توانند طوری برنامه‌های خود را تنظیم کنند که هم از نعمت مهمانداری محروم نمانند و هم به دیگران آزار نرسانند.

پذیرایی از مهمانهای دعوت‌شده در اوقاتی از روزهای تعطیل که مزاحم استراحت دیگران نباشد، هماهنگ کردن با همسایگان جهت برگزاری برخی برنامه‌ها و مهمانیها، همکاری با همسایگان جهت برگزاری مهمانیهای نسبتاً وسیع، مشارکت دادن همسایگان و دعوت آنان به مهمانیهای غیر فامیلی و غیر خانوادگی و مواردی از این ‌دست می‌تواند به مدیریت این مسأله کمک کند.

می‌توان در برخی مهمانیها از منزل همسایه استفاده کرد تا وقتی او نیز قصد چنین برنامه‌ای داشت، بتواند از واحد آپارتمان ما استفاده کند. این مشارکتها زمینه‌های خوبی برای همکاریهای دیگر مثل تولید برخی محصولات خانگی را فراهم می‌کند و صمیمیت و جامعه‌پذیری را در افراد بالا می‌برد.

3) تولید و اقتصاد خانواده

از کارکردهای مهم مسکن تولید برخی مایحتاج زندگی، به‌ویژه مایحتاج تغذیه‌ای، در آن است. در روایاتی به تولید نان در درون منزل تأکید شده است.[24] علاوه بر این‌که کار در منزل و تولید مایحتاج برکات فراوانی دارد که در روایات نیز به آنها اشاره‌شده، باعث می‌شود رفت‌وآمدها و صمیمیتها نیز گسترش‌یافته، صله‌رحم، همسایه داری، خبرگیری از احوال آشنایان و کمک به دیگران نیز تحقق پیدا کند.

بنابراین تأکید فراوان بر کارگروهی و جمعی و همکاری همسایگان در تهیه برخی اقلام و راه‌اندازی تولید خانگی است. این مهم البته در آپارتمان‌نشینی، به وسعتی که در روایات واردشده، میسر نیست؛ اما اهالی خانه، به‌ویژه خانمها، در تولیدات انفرادی می‌توانند سهم بزرگی به خود اختصاص دهند و به اقتصاد کشور نیز کمک خوبی کنند.

در تولیدات جمعی نیز می‌توان با تولید برخی محصولات که آزار و اذیت کمتری برای دیگران دارند، برکت را به داخل آپارتمانهای بی‌روح وارد کرد.

برخی روایات تهیه برخی اقلام غذایی از بیرون را موجب برچیده شدن برکت از منزل و آورنده فقر در آن خانه معرفی می‌کنند. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «شِراءُ الحِنطَهِ ینفِی الفَقرَ وَ شِراءُ الدَّقیقِ ینشِئُ الفَقرَ و شِراءُ الخُبزِ مَحقٌ؛ خرید گندم [از بیرونِ منزل] فقر را از بین می‌برد و خرید آرد [از بیرونِ منزل] فقر می‌آورد و خرید نان [آماده از بیرونِ منزل] هلاک است».

در حدیث دیگر می‌فرماید: «شِراءُالحِنطَهِ عِزٌّ وَ شِراءُالدَّقیقِ ذُلٌّ وَ شِراءُالخُبزِ فَقرٌ؛ خرید گندم [از بیرونِ منزل] عزت و خرید آرد [از بیرونِ منزل] ذلت است و خرید نان [از بیرونِ منزل] عین فقر است».

ایشان هم‌چنین می‌فرمایند: «مَن اشتَرَی الحِنطَهَ زادَ مالُهُ وَ مَن اشتَرَی الدَّقیقَ ذَهَبَ نِصفُ مالِهِ وَ مَن اشتَرَی الخُبزَ ذَهَبَ مالُهُ؛ هرکس گندم [از بیرون منزل] بخرد مالش زیاد می‌شود، هرکس آرد [از بیرون منزل] بخرد نصف مالش می‌رود و هرکس نان [از بیرونِ منزل] بخرد تمام مالش از دستش می‌رود».

از حضرت صادق (علیه‌السلام) منقول است که: «از تلخی زندگانی است از خانه به خانه نقل کردن و نان از بازار خریدن».[25]

کار در خانه برای زنان و مردان ثواب، خیروبرکت می‌آورد. زنی به رسول خدا (ص) عرض کرد: خدمت کردن زن در خانه شوهر چه فضیلتی دارد؟ حضرت فرمود: «در مقابل هر کاری که برای اداره امور منزل انجام دهد، خدا نظر لطفی به او می‌فرماید و کسی که مورد نظر خدا واقع گردد معذب نخواهد شد».[26]

بنابراین نفس کم شدن کارها در منزل مثبت نیست. باید کم شدن کار در خانه را با کارهای مفید دیگر جبران کرد که هم برکت به خانه‌ها برگردد و هم رحمت و مغفرت الهی شامل حال بانوان آپارتمان‌نشین شود. بانوان می‌توانند به کارهای دیگری مانند نقاشی، خطاطی، مطالعه، تحقیق، گلدوزی، خیاطی، بافندگی و… بپردازند. با اشتغال به این کارها می‌توان هم به اقتصاد خانواده و هم به تولید و ترقی اقتصادی جامعه کمک کرد. به‌علاوه در اثر اشتغال به کار از ابتلا به بیماریهای روانی و ضعف اعصاب نیز تا حد زیادی محفوظ خواهند ماند.

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود: «خدا مؤمنی را که به حرفه و کاری مشغول و امین باشد، دوست دارد».[27]

رسول اکرم (ص) به امیرالمؤمنین فرمود: «بشنو ای اباالحسن! آن‌چه می‌گویم امر خداست که هر مردی به همسرش در کارهای منزل کمک و یاری نماید، خداوند به تعداد هر مویی که در بدن اوست، یک سال عبادت که روزهای آن را روزه و شبهایش را عبادت نموده است، برای وی می‌نویسد و پاداش صابرانی چون یعقوب، داود و عیسی را به او می‌دهد.

ای علی! هرکس در خانه مشغول خدمت به عیال شود و از یاری او مضایقه نکند، خداوند اسم او را در دفتر شهدا می‌نویسد و در هر روز و شب ثواب هزار شهید را برای او می‌نویسد و به هر قدمی که برمی‌دارد، اجر و پاداش حج و عمره را دارد و ثواب هزار جهاد و عیادت هزار مریض و هزار نماز جمعه و هزار تشییع‌جنازه و سیر کردن هزار گرسنه و پوشاندن هزار برهنه و انفاق هزار اسب در راه خدا به او می‌دهد. کمک کردن به زن در خانه بهتر از خواندن تورات، انجیل، زبور و قرآن است و از آزاد کردن هزار اسیر و انفاق هزار شتر به مساکین بهتر است و چنین کسی پس از مرگ در بهشت خواهد بود».[28] منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه- ادامه دارد

پی‌نوشت:

[22]. مفاتیح الحیات. ص 174.

[23]. مسجد و سبک زندگی، ص 149.

[24]. سایت خبرگزاری حوزه: استراتژی اسلام در چرخه نان از تولید تا مصرف،

[25]. حلیهالمتقین.

[26]. بحارالانوار؛ ج 103، ص 251.

[27]. آیین همسرداری، ص 37.

[28]. بحارالأنوار، ج 101، ص 132؛ آثار الصادقین، ج 15، ص 300.