فرق بین جعاله و اجاره چیست؟

فرق بین جعاله و اجاره چیست؟

جعاله آن است که انسان با شخص معینی و یا به‌طورکلی قرارداد کند در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند مال معینی بدهد، مثلاً بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند ده هزار تومان به او می‌دهم. به کسی که این قرارداد را می‌گذارد «جاعل» و به کسی که عمل را انجام می‌دهد «عامل» می‌گویند.
فرق بین جعاله و اجاره این است که اجاره عقد لازم است و پس از قرارداد اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی که او را اجیر کرده، اجرت را به او بدهکار می‌شود؛ ولی در جعاله عامل می‌تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد، جاعل بدهکار نمی‌شود.
جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند؛ بنابراین، جعاله فرزند نابالغ و یا دیوانه و یا سفیه بدون اجازه ولی خود و نیز جعاله کسی که از طرف حاکم شرع از تصرف در اموالش منع شده، صحیح نیست.
کاری که جاعل قرارداد می‌کند باید غیرشرعی و غیر عقلایی نباشد، بنابراین، اگر قرار بگذارد هر کس این ظرف شراب را بنوشد و یا مثلاً شبانه به مکان ترسناک و وحشت‌آوری برود و چیزی را که در آنجا بگذارد و یا بیاورد مبلغی را به او می‌دهم، این جعاله صحیح نیست.اگر جاعل مبلغ تعیین‌شده را برای انجام تمام مراحل کار تعیین کرده، باشد و عامل کار را ناتمام رها کند چیزی طلبکار نیست؛ همچنین است موردی که اگر کار تمام نشود، برای جاعل فایده‌ای نداشته باشد. ولی اگر مقصود جاعل آن بوده که برای هراندازه از کار مبلغی بپردازد، باید پس از رها کردن عامل، دستمزد را به نسبت کار بپردازد.
پیش از آن‌که عامل شروع به کار کند، دو طرف می‌توانند جعاله را به هم بزنند.
اگر پس‌ازآنکه عامل مشغول عمل شد، جاعل بخواهد جعاله را به هم زند، باید مزد عامل را تا آن اندازه که کارکرده بپردازد؛ ولی عامل هنگامی می‌تواند عمل را رها کند که از این بابت، زیانی به جاعل نرسد؛ و اگر زیانی به جاعل برسد، علاوه بر اینکه حقی بر جاعل ندارد؛ ضامن زیان واردشده نیز است.
مژدگانی و جایزه‌ای که معمولاً به‌طور مطلق برای پیدا کردن اشیای گمشده تعیین می‌کنند از قبیل جعاله است.
منبع: حیدری نراقی، علی‌محمد؛ (1382) آیین تجارت از دیدگاه اسلام: (آداب کسب و تجارت)، قم: مهدی نراقی، چاپ ششم
منبع: راسخون