عُجب

به خود آییم (25)

به قلم جواد محدثی

عُجب

(برگرفته از چهل حدیث امام خمینی)

علی بن سوید گوید: از حضرت موسی بن جعفر (ع) پرسیدم از عُجبی که عمل را فاسد می‌کند. فرمود:

«العجب درجات؛ منها ان یزین للعبد سوء عمله فیراه حسنا، فیعجبه و یحسب انه یحسن صنعا، و منها ان یومن العبد بربه فیمن علی الله تعالی ولله علیه فیه المن»؛ [1 ]عجب را درجاتی است؛ یکی از آنها این است که بدی عمل بنده برای او زینت پیدا می‌کند و آن را نیکو می‌بیند، پس او را به عجب می‌آورد و گمان می‌کند که عمل نیکو انجام می‌دهد و از آن جمله است این‌که بنده به پروردگار خود ایمان آورده، پس بر خدا منت می‌گذارد، درحالی‌که از خدا بر او منت در ایمان است.

«عجب»، عبارت است از بزرگ شمردن و زیاد شمردن عمل صالح و مسرور شدن به آن و ناز و عشوه آمدن به سبب آن و خود را خارج از تقصیر دانستن است. ولی مسرور شدن به عمل صالح همراه با فروتنی و شکر در برابر خداوند و درخواست توفیق بیشتر، عجب نیست و پسندیده است.

البته عمل، شامل عمل قلبی و قالبی است و گاهی صاحب خصلت نیکو هم به خصلتهای خود معجب می‌شود، نه‌تنها به عمل نیک خود. باید دانست که عجب، درجات و مراتبی دارد: یکی عجب به ایمان و معارف حقه است، یکی عجب نسبت به ملکات فاضله و صفات پسندیده، دیگری عجب به کارهای نیک.

[1]. کافی، ج 2، ص 313، کتاب ایمان و کفر، باب عجب، ح 3