ظهور جامعه تقلید با چالش مانکن

ظهور جامعه تقلید با چالش مانکن

این روزها چالشها زیاد شده و هر جا سرک بکشی عده‌‌ای در حال اجرای «چالشی» جدید هستند. چالش آب‌یخ را یادتان هست؟! خیلیها برای این‌که از قافله انسان‌دوستی عقب نیفتند، سطل آب سرد را روی سرشان خالی می‌کردند. این چالش‌ خیلی ساده بود؛ با یک سطل و مختصری آب سرد، مرتبه انسان‌دوستی تضمین می‌شد! اما این ماجرای چالشها به همین‌جا ختم نشد؛ هر روز چالش جدیدی در راه است. ظاهراً چالشها «مدهای رفتاری» جدیدی هستند که آرام آرام جای خودشان را باز می‌کنند.

اگر تا دیروز اسیر مد لباس و سر و وضعمان بودیم، امروز رفتار ما تبدیل به یک مد شده است. البته که هرچه مد می‌شود باید سریع عوض شود و تا یکی جا نیفتاده، دیگری جایش را می‌گیرد. در مد به وضوح بوی تقلید می‌آمد و این اواخر خیلیها بو برده بودند و به سختی تن به تقلید می‌دادند اما این یکی خیلی آرام و بی‌سر و صدا دارد همان کار را می‌کند. اگر در چالش قبلی فقط افراد مشهور (سلبریتی) این امکان یا شانس را داشتند که ویدئویشان دیده شود، در چالش جدید «مانکن» هر کسی می‌تواند دیده شود. دیگر حتی لازم نیست مشهور باشی تا دیده شوی؛ هرچه عادی‌تر، بهتر؛ و از آن‌جا که آدمهای عادی و معمولی بیش‌تر از دیگران امکان رفتن به جاهای عجیب‌وغریب را دارند، پس برد با آنهاست. افراد مشهور، هر قدمی که بر می‌دارند دهها خبرنگار پاپاراتزی مزاحمشان هستند اما چه‌کسی با یک آدم عادی کار دارد؟ هر جا دلش بخواهد می‌رود و چالش‌اش را اجرا می‌کند، حتی در آغل گوسفندان.

به این طریق یک بازی دسته‌جمعی بزرگ در حال راه افتادن است که نه کوچک و بزرگ می‌شناسد و نه زمان و مکان! فقط یک ابزار ساده لازم دارد که در دسترس همه هست؛ تلفن همراه. بقیه‌اش با استعداد شماست. این بازی بزرگ که همگان را درگیر خود کرده است، یک جامعه عروسک‌وار به وجود می‌آورد که آدمها اختیار خود را دیگر ندارند و همه در آن جو زده‌اند. حواسمان باشد که جوزدگی اسم دیگری برای همان مد یا انواع خیلی گسترده مد است که در علوم اجتماعی به آن «هوس اجتماعی» می‌گویند و خود یک نوع «دست‌کاری اجتماعی» است که قبلاً رسانه‌های جمعی متهم ردیف اول آن بودند و حالا آدمها یا مراکزی که معلوم نیست کجای دنیا هستند و دارند چالش خلق می‌کنند.

یکی از اندیشمندان فرانسوی چند دهه قبل از ظهور یک جامعه جدید که آن را «جامعه تماشا» یا «جامعه نمایش» می‌نامید سخن گفته بود و امروزه می‌توان از ظهور یک «جامعه تقلید» به همان معنای قدیمی یونانی‌اش سخن گفت که مفهوم نمایش، بازی، اجرا و غرق شدن در نقش را یکجا در خود دارد. امروز شاید بیش از هر زمان دیگری معنای شعر مولوی مصداق دارد: «خلق را تقلیدشان بر باد داد.»

مسعود کوثری/ جامعه‌شناس و استاد دانشگاه – منبع: همشهری