ضوابط محیط‌زیستی کاهش و حذف تدریجی مصرف کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری
ضوابط محیط‌زیستی کاهش و حذف تدریجی مصرف کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری
ضوابط محیط‌زیستی کاهش و حذف تدریجی مصرف کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری
سازمان حفاظت محیط‌زیست با اعلام این‌که کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری علیرغم کاربردهای فراوان و آسان، تأثیرات نامطلوبی بر سلامت محیط‌زیست داشته و عوارض آنها طی تحقیقات صورت گرفته مربوط به‌تمامی مراحل مختلف تولید، مصرف و دفع تأثیرات نامطلوبی بر سلامت جامعه و محیط‌زیست دارد و کشورهای مختلف نیز قوانین و ضوابط بازدارنده‌ای در راستای کاهش مصرف، حذف تدریجی و ممنوعیت مصرف آنها را تدوین نموده‌اند نسبت به تدوین سند ضوابط محیط‌زیستی کاهش و حذف تدریجی مصرف کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری اقدام و مراتب را جهت طرح و تصویب به هیأت دولت ارسال نموده است.
هیأت وزیران در جلسه مورخ ……………. بنا به پیشنهاد شماره ……………… مورخ ………………… سازمان حفاظت محیط‌زیست و به‌استثنای ماده 4 قانون مدیریت پسماندها موضوع مصوبه 20/2/1383 هیأت وزیران و ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها موضوع مصوبه 5/5/1384 هیأت وزیران، ضوابط محیط‌زیستی کاهش و حذف تدریجی مصرف کیسه‌های پلاستیکی را به شرح زیر تصویب نمود:
ماده 1- تعاریف و اصطلاحات به‌کار رفته در این ضوابط به شرح زیر می‌باشد:
1- سازمان: منظور سازمان حفاظت محیط‌زیست و ادارات کل تابعه است.
فروشگاههای زنجیره‌ای: منظور فروشگاههای زنجیره‌ای چندمنظوره و فروشگاههای زنجیره‌ای با 1 گروه کالای همگن می‌باشد.
3-3- فروشگاههای غیر زنجیره‌ای: منظور فروشگاههای بزرگ، کوچک و غرفه‌ها اعم از؛ عمده‌فروشان و خرده‌فروشان اقلام خوراکی، بهداشتی، دارویی و پوشاک می‌باشد.
4- محصولات سازگار با محیط‌زیست: محصولاتی که در اثر باقی ماندن و یا تجزیه در محیط، موجبات آلودگی آب، خاک و هوا را فراهم ننمایند.
5- محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری: محصولاتی که تمام و یا بخشی از ترکیبات آن از مشتقات و مواد نفتی تشکیل شده باشد.
تبصره: فروشگاههای عرضه‌کننده مواد غذایی تر و دارای رطوبت، بدون بسته‌بندی شرکتی، از شمول این مصوبه خارج است.
ماده 2- کلیه تولیدکنندگان و واردکنندگان کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری مکلف‌اند 5/0 در 1000 ارزش کالا را هم‌زمان با فروش و یا ورود به کشور، به صندوق ملی محیط‌زیست واریز نمایند.
تبصره: تسهیلات لازم به نسبت مدیریت/بازیافت این پسماندها، از محل صندوق ملی محیط‌زیست در اختیار واحدهای مدیریت/بازیافت این‌گونه پسماندها قرار می‌گیرد. (جهت درج در قانون بودجه سال 1396)
ماده 3- واحدهای تولیدکننده کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری موظف‌اند سالیانه 10 درصد محصولات تولیدی خود را کاهش داده و با محصولات سازگار با محیط‌زیست جایگزین نمایند.
تبصره: کلیه واحدهای تولیدکننده کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری موظف‌اند استانداردهای تدوین‌شده سازمان ملی استاندارد ایران را رعایت نموده و نسبت به اخذ مجوز از آن سازمان اقدام نمایند.
ماده 4- هزینه کرد آن دسته از تولیدکنندگانی که نسبت به تغییر فناوری و کاهش تولید کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری اقدام نموده و همچنین تولیدکنندگانی که بسته‌بندی محصولات آنها فاقد ترکیبات پلاستیکی و مواد با پایه هیدروکربوری بوده و سازگار با محیط‌زیست می‌باشد، به‌عنوان هزینه‌ای قابل‌قبول بند (د) ماده 45 قانون ارزش‌افزوده (1 در 1000) محسوب می‌گردد.
ماده 5- استفاده از هرگونه کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری در کلیه دستگاههای موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری و دستگاههایی که شمول قانون نسبت به آنان مستلزم ذکر نام می‌باشد، ممنوع است. دستگاههای اجرایی موضوع این ماده مکلف‌اند نسبت به جایگزینی محصولات مذکور با محصولات سازگار با محیط‌زیست اقدام نمایند. دستگاههای موضوع این ماده مجازند اعتبارات مدیریت سبز (1 درصد اعتبارات دستگاهها) را برای جایگزینی کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری با محصولات سازگار با محیط‌زیست مصرف نمایند.
ماده 6- فروشگاههای زنجیره‌ای و غیر زنجیره‌ای موظف‌اند در طول 2 سال پس از تصویب این ضابطه مصرف کیسه‌های پلاستیکی خود را به میزان 50 درصد کاهش داده و یا با محصولات سازگار با محیط‌زیست جایگزین نمایند.
تبصره 1: توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاههای زنجیره‌ای، یک سال پس از اجرای این ضابطه ممنوع می‌شود.
تبصره 2- توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاههای غیر زنجیره‌ای مشمول بند 3 ماده 1 این ضوابط، از سال دوم اجرای این ضابطه ممنوع می‌شود.
ماده 7- انجام تبلیغات تجاری از طریق درج و الصاق بر روی کیسه‌های پلاستیکی ممنوع می‌باشد.
ماده 8- وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است نسبت به ارائه گزارش سالیانه از میان تولید، عرضه، کاهش و حذف تدریجی کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری به سازمان اقدام نماید.
ماده 9– وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است با همکاری سازمان، سازمان صداوسیمای جمهور اسلامی ایران و سایر رسانه‌هایی که نقش اطلاع‌رسانی دارند و همچنین دستگاههای آموزشی و فرهنگی و سازمانهای مردم‌نهاد، نسبت به اطلاع‌رسانی آموزش خطرات زیست‌محیطی و سلامت ناشی از مصرف کیسه‌های پلاستیکی و محصولات یک‌بارمصرف با پایه ترکیبات هیدروکربوری و تشویق جایگزینی آنها با محصولات سازگار با محیط‌زیست اقدام نمایند.
ماده 10- فروشگاههای زنجیره‌ای و غیر زنجیره‌ای موضوع این ضابطه؛ مطابق ماده 8 آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها در قبال مدیریت اجرایی پسماندهای عادی خود پاسخگو بوده و ملزم به رعایت ضوابط و شیوه‌نامه‌های آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها می‌باشند و در صورت عدم اجرای ضوابط مذکور متخلف محسوب شده و برابر ماده 16 قانون مدیریت پسماندها با آنها برخورد خواهد شد.
سند پشتیبان مصوبه کاهش مصرف کیسه پلاستیک در ایران
شواهد علمی لزوم سیاست‌گذاری جهت کاهش مصرف کیسه پلاستیک در ایران
معاونت محیط‌زیست انسانی، سازمان حفاظت محیط‌زیست
سال 1395
مقدمه
امروزه کیسه‌های پلاستیکی بیشتری کالای مصرف در دنیا هستند (1). سالانه در حدود 225 تریلیون پلاستیک در سراسر دنیا تولید می‌شود (2) که از این مقدار،4 تا 5 تریلیون سهم کیسه‌های پلاستیکی در یک سال در جهان است (4،3) که حدوداً معدل حدود 1 میلیون کیسه در هر دقیقه و 150 کیسه برای هر نفر بر روی زمین کیسه پلاستیک مصرف می‌شود که این مقادیر همچنان در حال افزایش است (5). نمودار زیر روند افزایشی مصرف کیسه‌های پلاستیکی را نشان می‌دهد (نمودار شماره 1).
(نمودار شماره 1): روند افزایشی مصرف کیسه‌های پلاستیکی (مودگال[1]، 2011-6)
کیسه‌های پلاستیکی عمدتاً برای حمل مواد از مغازه به ماشین و یا منزل استفاده می‌شود و متوسط طول عمر استفاده از آن حدود 12 دقیقه پس از خرید است (1). در حدود 96 درصد از تمامی کیسه‌های پلاستیکی دور ریخته می‌شود و به عبارتی سرنوشت فوری اغلب این کیسه‌های پلاستیکی سطل زباله است و فقط بخش ناچیزی از آنها عمدتاً برای مصارفی مثل جمع‌آوری زباله مورداستفاده مجدد قرار می‌گیرند، لذا شاهد حجم غیرقابل شمارش آنها در کره زمین هستیم (8). این در حالی است که تجزیه آنها بسیار آرام است و در حدود 100-20 سال و گاهاً تا 1000 سال طول می‌کشد تا یک کیسه پلاستیکی در محیط شکسته شده و به پودر پلاستیک تبدیل شود ولی هرگز کاملاً تجزیه نمی‌شود و به چرخه طبیعت بر نمی‌گردد. (3، 7، 8) گرچه کیسه‌های پلاستیکی را می‌توان بازیافت کرد ولی به دلایل فنی، بازیافت کیسه‌های پلاستیکی بسیار سخت و هزینه‌بر است (9).
همان‌طور که قبلاً اشاره شد فقط حدود 1 درصد کیسه‌های پلاستیکی مصرفی سالانه،در جهان بازیافت می‌شوند، از میزان مصرف سالیانه کیسه‌های پلاستیکی در ایران آمار دقیقی در دست نیست. طبق آمار غیررسمی به‌طور تقریبی می‌توان گفت که در شهرهای ایران روزانه بیش از 3 هزار تن و سالانه بیش از یک‌میلیون تن کیسه پلاستیکی مصرف می‌شود (11). همین آمار غیررسمی حاکی از مصرف روزانه بیش از 500 تن کیسه پلاستیکی در شهر تهران است و هر یک نفر در طول سال حدود 3 کیلوگرم کیسه پلاستیک تنها در تهران مصرف می‌کند (10). در تنها مطالعه انجام‌شده در دسترس توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست در سال 1394 که در میادین میوه و تره‌بار همه مناطق شهرداری تهران صورت گرفت، معلوم گردید میانگین مصرف به ازای هر غرفه در میدان میوه و تره‌بار در کل شهر تهران برابر با 5/8 کیلوگرم در روز بوده است (11). البته میزان مصرف کیسه پلاستیک از 06/13 کیلوگرم کیسه پلاستیک در روز در غرفه‌های میادین میوه و تره‌بار شما شهر تهران تا 13/6 کیلوگرم کیسه پلاستیک در میادین مربوط به شرق تهران متفاوت بوده است، با احتساب وجود 2450 غرفه در میادین میوه و تره‌بار تهران، روزانه حدود 21 تن و سالیانه 5/7 میلیون تن کیسه پلاستیک فقط در میادین میوه و تره‌بار تهران مصرف می‌شود. آمار میزان تولید مواد خام محصولات پلیمری در صنایع پتروشیمی کشور در سال 1393 و 1394 می‌باشد: (12)
منبع: دفتر هیأت دولت