سازوکارهای مناسب جهت توازن بخشی بین حقوق بزه دیده و متهم و جلوه بخشی به مفهوم دادرسی عادلانه

سازوکارهای مناسب جهت توازن بخشی بین حقوق بزه دیده و متهم و جلوه بخشی به مفهوم دادرسی عادلانه

نویسندگان: محمد قادری، دکتر مهرداد رایجیان، دکتر عباس شیخ‌الاسلامی

چکیده

مفاهیم بزه، بزه دیده و متهم از ابتدای وجود بشر به‌نوعی وجود داشته است. فرایند رسیدگی به عمل مجرمانه از بدو پیدایش این نهادها تاکنون با فراز و نشیبهای بسیاری روبه‌رو بوده است که از سوی محققان حقوقی به دوران مختلف تقسیم‌شده است. رویکرد توازن بخشی را می‌توان یکی از مفاهیم نوین واردشده به واژگان حقوق کیفری دانست. این رویکرد با ارائه سازوکارهایی در جهت ایجاد توازن بین حقوق بزه دیده و متهم و جبران پیامدهای ناشی از عدم وجود توازن بین این دو عنصر در فرایند رسیدگی کیفری به دنبال رعایت عدالت در دادرسی و جلوه بخشی به مفهوم دادرسی عادلانه است. بزه دیده و متهم جدای از این‌که این دو عنصر حاضر در فرایند رسیدگی کیفری هستند به‌عنوان اعضای اجتماع نیز باید مدنظر قرار داده شوند. امروزه دیگر هدف از حقوق جزا اجرای صرف مجازاتهای سنگین نیست؛ بلکه هدف از مجازات و به‌طورکلی فرایند رسیدگی کیفری احقاق حقوق بزه دیده و بازپروری و اصلاح بزه‌کاران و بازگشت آنان به متن اجتماع است که این امر جز با ارائه سازوکارهای غیر از مجازات میسر نیست. به همین جهت شناخت و استفاده از سازوکارهای توازن بخشی به حقوق بزه دیده و متهم امری ضروری و مهم به نظر می‌رسد که در این پژوهش مدنظر قرار داده‌شده است.

با توجه به موارد ذکرشده، این مقاله در دو مبحث به بررسی تحولات دادرسی کیفری تا رسیدگی به رویکرد توازن بخشی و ارائه سازوکارهای مناسب برای رسیدن به توازن بخشی بین حقوق بزه دیده و متهم پرداخته است.

کلیدواژگان: بزه دیده، متهم، مصالحه کیفری، توازن بخشی، فرایند کیفری

فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره 48، تابستان 1395