درباره قانون مجازات اسلامی ( قسمت 31)
درباره قانون مجازات اسلامی ( قسمت 31)
درباره قانون مجازات اسلامی ( قسمت 31)
دکتر حجت‌الله فتحی
ادعای اضطرار
در خصوص ادعای اضطرار دو روایت وجود دارد که بر مفاد ماده مبنی بر مسموع بودن آن در سقوط حد دلالت دارد. علاوه بر اینکه قاعده احتیاط و درء نیز بر سقوط مجازات دلالت دارد:
در یک روایت آمده است:
أَنَّ امْرَأَهً أَتَتْ عُمَرَ فَقَالَتْ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنِّی فَجَرْتُ فَأَقِمْ فِیَّ حَدَّ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمَرَ بِرَجْمِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع حَاضِراً فَقَالَ سَلْهَا کَیْفَ فَجَرْتِ فَسَأَلَهَا فَقَالَتْ کُنْتُ فِی فَلَاهٍ مِنَ الْأَرْضِ فَأَصَابَنِی عَطَشٌ شَدِیدٌ فَرُفِعَتْ لِی خَیْمَهٌ فَأَتَیْتُهَا فَأَصَبْتُ فِیهَا رَجُلًا أَعْرَابِیّاً فَسَأَلْتُهُ مَاءً فَأَبَى عَلَیَّ أَنْ یَسْقِیَنِی إِلَّا أَنْ أُمَکِّنَهُ مِنْ نَفْسِی فَوَلَّیْتُ مِنْهُ‌هارِبَهً فَاشْتَدَّ بِیَ الْعَطَشُ حَتَّى غَارَتْ عَیْنَایَ وَ ذَهَبَ لِسَانِی فَلَمَّا بَلَغَ مِنِّی الْعَطَشُ أَتَیْتُهُ فَسَقَانِی وَ وَقَعَ عَلَیَّ فَقَالَ عَلِیٌّ (ع) هَذِهِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ هَذِهِ غَیْرُ بَاغِیَهٍ وَ لَا عَادِیَهٍ فَخَلِّ سَبِیلَهَا فَقَالَ عُمَرُ لَوْ لَا عَلِیٌّ لَهَلَکَ عُمَرُ؛
زنی نزد عمر آمد و گفت من زنا کردم پس حد الهی را بر من اقامه کن. عمر دستور به رجم او داد و علی (ع) در آنجا حاضر بود. امام (ع) فرمود از او بپرس چگونه زنا کردی؟ زن جواب داد در بیابانی بی‌آب‌وعلف بودم و تشنگی شدید بر من عارض شد. پس خیمه‌ای دیدم و به آنجا رفتم و در آنجا با مرد بادیه‌نشینی مواجه شدم. از او درخواست آب کردم ولی او از دادن آب به من خودداری کرد مگر آن‌که به او تمکین کنم. پس من از نزد او متواری شدم و تشنگی در من شدت گرفت به‌نحوی‌که چشمانم تار شد و زبانم بند آمد. وقتی به این حال در آمدم پیش او رفتم و مرا سیراب کرد و سپس با من زنا کرد. امام علی (ع) فرمود: این همان چیزی است که خداوند متعال فرمود که هر کس مضطر شود درحالی‌که متجاوز و ستمگر نباشد گناهی بر او نیست و این زن متجاوز و ستمکار نیست پس او را رها کن. پس عمر گفت: اگر علی (ع) نبود عمر هلاک می‌شد.
بر اساس این حدیث ادعای زنی که مدعی بود بر اثر شدت تشنگی مضطر شد تن به زنا بدهد پذیرفته و حد از وی ساقط شد، بدون آن‌که از وی خواسته شود ادعای خود را به اثبات برساند و حضرت امیرالمؤمنین (ع) به آیه اضطرار استشهاد کردند.