زندانیان دارای کرامت انسانی هستند که در فصول سوم و چهارم قانون اساسی نیز به آن اشاره‌شده است که در ذیل این قوانین به‌حق منع شکنجه و تحقیر نیز تأکید شده است.

بر اساس آمارها ۲۲۸ هزار زندانی محبوس در زندانهای کشور تحمل کیفر می‌کنند که ۹۷ درصد آنها را مردان و ۳ درصد را زنان تشکیل می‌دهند و ۳۲ هزار و ۲۷۷ زندانی در تهران داریم، آمارها به همین‌جا ختم نمی‌شود و طبق اعلام رسمی از سوی مسئولان قضایی، بیشترین زندانیان در گروههای سنی ۲۶ تا ۳۲ سال هستند.

افرادی که بهترین سالهای زندگی خود را در زندان سپری می‌کنند.

طبق مصادیق حقوق شهروندی، تمامی این ۲۲۸ هزار انسانی که به‌عمد یا غیر عمد به زندان افتاده‌اند، حقوقی دارند که از بدو ورود به زندان باید رعایت شود اما سؤال اینجاست که حقوق شهروندی چه نگاهی به جامعه کیفری و زندانی دارد؟
مونس کشاورز، دبیر کنگره بین‌المللی حقوق شهروندی در خصوص حقوق شهروندی زندانیان گفت: طبق حقوق شهروندی زندانی جزو افراد جامعه انسانی به شمار می‌آید، اما در مقطعی به دلیل برخی از جرایم، آزادی جسمی وی محدود می‌شود اما مانند تمام شهروندان دارای حقوق مادی و معنوی شهروندی است.


وی با تأکید بر اینکه در برخورد با زندانیان باید نگاه ریشه‌ای داشته باشیم، گفت: این نگاه که حتی زندانیان نیز دارای حقوقی هستند، از جایی سرچشمه می‌گیرد که انسان تک خدایی است و خداوند وی را بزرگ‌ترین معجزه آفرینش می‌داند، پس در برخورد با موجودی که روح خداوند در آن دمیده شده است باید درزمانی که مرتکب خطایی شده است، در ابتدا در برخورد با وی به دنبال علتها رفت و پیگیر معلولها نبود.
این مدرس دانشگاه افزود: درواقع قضاوت کیفری نیازمند سرمایه عمیق علمی، دقت نظر و یک روحیه صلح‌طلب و حقیقت‌جو است که به دنبال درمان قربانیان است.
کشاورز با تأکید بر اینکه برخورد صرف با زندانی مشکلی را حل نمی‌کند، اظهار داشت: باید انسان و نیازها، محیط‌زیست و اجتماع و عواملی که فرد را دستخوش انحرافات و عصیانها شده است را شناخت و این عوامل را از بین برد.
وی با اشاره به اینکه طبق حقوق شهروندی زندانی دارای حقوق مادی و معنوی است، گفت: حقوقی از قبیل حق سکنی، بهداشت و درمان، تغذیه، وسایل ارتباطی، فعالیت ورزشی، اشتغال و بیمه ازجمله این حقوق است.
 منع از تحقیر و شکنجه، حق معنوی زندانی است
دبیر کنگره بین‌المللی حقوق شهروندی در خصوص حقوق معنوی زندانیان هم گفت: زندانیان دارای کرامت انسانی هستند و در فصول سوم و چهارم قانون اساسی نیز به آن اشاره‌شده است، در ذیل این قوانین به‌حق منع شکنجه و تحقیر نیز تأکید شده است.
کشاورز افزود: در حوزه مبانی قانونی حقوق شهروندی زندانیان باید گفت که گذشته از مواد قانونی که در آیین دادرسی، قانون مجازات اسلامی، مبانی فقهی و شرعی ما وجود دارد و در قانون اساسی نیز به آن اشاره‌شده است، «قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی» درواقع یکی از قوانینی است که اختصاصاً به این حقوق می‌پردازد.
متهمان نیز حقوقی دارند
وی تصریح کرد: به نظر می‌رسد ازآنجایی‌که در تمامی مواد این قانون اکثراً از کلمه متهمان نام‌برده می‌شود، این قانون شامل حال زندانیان نمی‌شود حال‌آنکه در بخشنامه رئیس قوه قضاییه یکی از مخاطبان این بخشنامه، ناظران زندانها هستند، بنابراین می‌توان گفت تمامی مفاد این قانون در خصوص زندانیان نیز قابل‌تعمیم است .

این مدرس دانشگاه به یکی دیگر از ضمانتهای قانونی تحقق حقوق شهروندی برای جامعه کیفری اشاره و تصریح کرد: قانون دومی که در این حوزه وجود دارد، دستورالعمل تأسیس واحدهای حقوق شهروندی زندانیان است که این قانون نیز گویای توجه ویژه به حقوق شهروندی زندانیان در جمهوری اسلامی ایران است، در تبصره ۴ ماده ۴۴ آیین‌نامه اجرایی زندانها تشکیل چنین واحدهایی پیش‌بینی‌شده است و برای تمامی زندانهای کشور دایر است.

کمیسیونهای عفو، مصداقی از توجه به حقوق شهروندی
وی افزود: وجود کمیسیونهای عفو و بخشودگی در تمامی استانها که منشعب از آیین‌نامه عفو و بخشودگی قوه قضاییه است نیز در راستای حقوق شهروندی زندانیان است.
دبیر کنگره بین‌المللی حقوق شهروندی با اشاره به بازگشت به جامعه به‌عنوان هدف تأدیب زندانی، گفت: ازآنجایی‌که در نظام جمهوری اسلامی ایران هدف نهایی از تأدیب و تنبیه زندانیان برگرداندن این افراد به زندگی عادی و انسانی است، برگزاری مراسمهای فرهنگی و آموزشی، مذهبی و معنوی در راستای برنامه کاهش آسیبهای رفتارهای پرخطر می‌تواند در ارتقای سطح زندگی زندانیان مؤثر باشد.
وی افزود: با توجه به اینکه کنگره حقوق شهروندی رویکرد فرهنگی و اجتماعی به مباحث حقوق شهروندی دارد به نظر می‌رسد وجود یک‌نهاد که بتواند به آموزشهایی در حوزه برخورد با زندانیان پس از بازگشت از زندان در حیطه برخورد آنها با خانواده‌های خود و بالعکس و وظایف سایر شهروندان در این حوزه بپردازد، می‌تواند آثار بسیار زیاد فرهنگی را ایجاد کند.

ضرورت فرهنگ‌سازی برای بازگشت زندانی به جامعه
کشاورز با تأکید بر فرهنگ‌سازی به‌منظور تسهیل در بازگشت زندانیان به جامعه، گفت: درنهایت باید گفت روابط حقوق شهروندی در سه ضلع دولت با مردم، مردم با دولت و مردم با مردم قابل‌بررسی است، در حوزه فرهنگ‌سازی در بستر حقوق شهروندی زندانیان، ضلع سوم که مردم هستند بسیار اهمیت دارند، قطعاً این آموزشهای عمومی به فرهنگ‌سازی در خصوص زندانیان و تسهیل حضور آنها در جامعه کمک کند
 مدیرکل زندانهای استان تهران: پیگیر تحقق حقوق شهروندی زندانیان هستیم
محبی مدیرکل زندانهای استان تهران از تحقق موضوعات مرتبط با حقوق شهروندی متهمان در زندانهای استان خبر داد و گفت: یکی از مصادیق حقوق شهروندی موضوع بهداشت و درمان و توسعه آنها در سطح زندانها است که سعی شده است به این مسئله توجه ویژه‌ای شود.

وی افزود: پیگیر توسعه مسائل بهداشتی و درمانی زندانیان هم هستیم که این مسئله نیاز به تخصیص بودجه و امکانات بیشتر دارد.
محبی در خصوص تحقق مصادیق حقوق شهروندی برای زندانیان هم گفت: سعی می‌کنیم در چارچوب موادی که قانون‌گذار تعیین کرده است، برای تحقق این اهداف تلاش کنیم و به حداکثر حقوق متهمین و محکومین بپردازیم.
مدیرکل زندانهای استان تهران اظهار داشت: مسئله بودجه در این خصوص امر بسیار مهمی است که در صورت حل شدن این مشکل، نگرانیهای دیگر نیز رفع خواهد شد.


با توجه به اهمیت حقوق شهروندی و اینکه هر انسانی از حقوق ابتدایی برخوردار است، یک فرد از بدو متهم شدن و پس‌ازآن محکوم شدن دارای حقوق انسانی است که این مسئله در نظام زندانبانی کشور فارغ از جرم رخ‌داده و سیاسی یا غیرسیاسی بودن جرم لحاظ شود.

منبع: مهر