حق ثبت اختراع

حق ثبت اختراع

سند ثبت اختراع، [سند ثبت اختراع از معادلهای ارائه‌شده توسط کارگروه معادل گزینی انجمن مدیریت فناوری ایران به‌جای Patent در انگلیسی است. «معادل‌سازی اصطلاحات مدیریت فناوری». انجمن مدیریت فنّاوری ایران. بازبینی‌شده در 10 نوامبر 2012] حق امتیاز یا اندیشه گواه (به انگلیسی: Patent) حق انحصاری است که در قبال اختراع یا ایدهٔ ثبت‌شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود. انحصار مجموعه‌ای از حقوق منحصربه‌فردی است که از طرف دولتها برای مدتی معین در عوض تنظیم و افشاء عمومی جزئیات معین از یک، روش، جریان عمل یا ترکیب خاصی از ماهیت (مفهوم) (که به‌عنوان اختراع شناخته می‌شود) در اختیار شخص خاصی قرار می‌گیرد. به‌طوری‌که آن مفهوم، اختراعی جدید، مفید یا مورداستفاده صنعت شناخته شود. [ثبت اختراع و حقوق انحصاری]

به بیانی دیگر، پتنت یک حق اختصاصی است که به یک اختراع که عبارت است از یک محصول یا فرایند که راه جدیدی را برای انجام کاری فراهم می‌کند و یا یک‌راه حل فنی جدید را برای مشکلی ارائه می‌دهد، داده می‌شود. یک پتنت، محافظت برای اختراع مالک پتنت را فراهم می‌کند. حفاظت برای مدت‌زمان محدودی است که عموماً 20 سال است اما بر اساس قوانین کشورها متفاوت است.

محافظت پتنت بدین معناست که اختراع نمی‌تواند بدون رضایت مالک پتنت، به‌صورت تجارتی ساخته، مورداستفاده، توزیع یا فروخته شود. این حقوق پتنت معمولاً در دادگاهی اجرا می‌شوند که در بسیاری از دستگاهها، قدرت متوقف کردن تجاوز به حقوق پتنت را دارا می‌باشند. [«پتنت چیست؟». فن بازار ملی ایران – بستر مبادلات فناوری. 2007-03-07. بازبینی‌شده در 2015-07-16.]

طبق تعریف سازمان جهانی مالکیت معنوی، اختراع محصول یا فرایندی است که راه نوینی را جهت انجام کاری ارائه می‌دهد یا راه‌حل فنی جدیدی را برای حل مشکلی خاص پیشنهاد می‌کند. به عبارت ساده‌تر اختراع راه‌حلی است فنی که برای اولین بار جهت حل مشکلی فنی ارائه می‌گردد. اندیشه گواه (گواهینامه حق امتیاز) یا حق ثبت اختراع از سوی دولت کشور موردتقاضا به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود. دارنده گواهینامه حق امتیاز دارای حقی انحصاری برای بهره‌برداری از اختراع ثبت‌شده است. حق امتیاز یا پتنت باید سه معیار نوآوری، تازگی و سودمندی را دارا بوده تا بتوان به آن حق امتیاز گفت:

• نوآوری (inventiveness): اختراع موردنظر نباید برای یک شخص با سطح دانش یا مهارت میانگین درزمینهٔ آن اختراع در همان کشور به ثبت رسیده، مشهود باشد.
• تازگی (novelty): درخواست‌کننده حق امتیاز باید تازگی ادعا خود را نیز ثابت کند. اختراع موردنظر باید به‌طور واضح ابتکاری باشد و تا زمان درخواست به‌صورت بیانی یا نوشته‌شده (در حال استفاده) نباشد.
• سودمندی (utility): این نیز باید توسط درخواست‌کننده ثابت‌شده که این معنی را می‌دهد که اختراع موردنظر باید قابلیت تبدیل به یک محصول یا یک فرایند صنعتی را دارا باشد.

حق امتیازها به دو نوع حق امتیاز «محصول» و «فرایند» تقسیم‌بندی می‌شوند:

• حق امتیاز محصول: یک‌راه حل فنّاورانه است که در یک محصول به کار می‌رود و به صاحبش حق امتیاز منحصربه‌فردی برای تهیه، استفاده، فروش و صادر کردن محصولاتی که از آن اختراع استفاده‌شده را می‌دهد.
• حق امتیاز فرایند: زمانی اعطا می‌شود که راه‌حل فنّاورانه در یک فرایند تولید استفاده شود و به صاحب آن امتیاز منحصربه‌فردی جهت استفاده از آن فرایند برای ساخت، استفاده و تجارت محصولات نتیجه شده از آن فرایند را می‌دهد.

اندیشه گواه حمایت قانونی از اختراع را برای دارنده آن تأمین می‌کند. این حمایت برای مدت محدودی (حداکثر بیست سال) درازای افشای جزئیات اختراع برای عموم، اعطا می‌گردد. حمایت حق امتیاز به این معنا است که مورد اختراع را نمی‌توان بدون اجازه دارنده حق امتیاز به‌صورت تجاری تولید کرد، استفاده یا توزیع نمود و به فروش رساند. به این نکته مهم باید توجه داشت که حق امتیاز مجوز تولید محصول اختراعی نیست بلکه تنها دیگران را از تولید آن بازمی‌دارد.

حقوق حق امتیاز معمولاً پس از ارائه دادخواست از سوی دارنده آن به دادگاه، احقاق می‌شود. دادگاه در بیشتر نظامها، شخص یا اشخاص نقض‌کننده حقوق حق امتیاز را از این کار بازداشته و وی را مکلف به جبران خسارتهای وارده به صاحب حق اختراع می‌نماید. همچنین چنانچه شخص ثالثی در دادگاه حق اعطاشده حق امتیاز را به چالش کشیده و دراین امر موفق شود، حق امتیاز اعطاشده غیر معتبر شناخته خواهد شد. به‌عنوان‌مثال بتواند ثابت نماید که اختراع فاقد شرایط قانونی و لازم برای ثبت بوده است.

دارنده حق امتیاز حق دارد تصمیم بگیرد چه کسی می‌تواند در طول مدت حمایت، از اختراع وی بهره‌برداری نماید. وی می‌تواند با عقد قرارداد، اجازه یا لیسانس استفاده از اختراع را به افراد دیگر واگذار کند. دارنده حق امتیاز همچنین می‌تواند حق اختراع خود را به‌طور کامل به دیگری بفروشد که دراین صورت خریدار، دارنده جدید آن اختراع شناخته خواهد شد. با انقضای دوره زمانی حق امتیاز حمایت از اختراع پایان گرفته و استفاده از آن در اختیار عموم خواهد بود؛ یعنی دارنده اندیشه گواه دیگر حقوق اختراع خود را دارا نبوده و هر شخصی می‌تواند از آن بهره‌برداری تجاری کند.

منبع: ویکی‌پدیا