ازدواج موقت یا همان متعه، راه‌حلی است که اسلام در کنار ازدواج دائم برای زنان و مردان قرار داده است تا هم نیازهای جنسی‌شان را برآورده کنند و هم به بخشی از نیازهای روحی و روانی، با توجه به شرایطی که دارند، پاسخ دهند؛ در واقع ازدواج موقت راه‌حل شرعی برای پیشگیری از گناه است؛ اما مرد و زنی که با یکدیگر به‌صورت موقت ازدواج می‌کنند، دارای حقوق و تکالیفی هستند.

عقد نکاح همین‌که به‌طور صحیح و با رعایت شرایط قانونی واقع شد، ازنظر شرعی زن و شوهر بر یکدیگر حلال و محرم شمرده شده و ازنظر حقوقی نیز رابطه زوجیت بین آنها برقرار است.

با ایجاد رابطه زوجیت که ممکن است درنتیجه نکاح دائم یا موقت، ایجاد شده باشد، زن و مرد دارای الزاماتی هستند که در طول عقد و حتی پس‌ازآن باید به آن پایبند باشند؛ اما این حقوق چیست؟


نفقه زن
در نکاح دائم به‌محض انعقاد عقد نکاح، نفقه زن بر عهده شوهر است اما در نکاح موقت، مرد الزامی برای پرداخت نفقه به همسرش ندارد. مگر اینکه در عقد موقت، زن شرط کرده باشد که شوهر نفقه مشخصی را به وی بپردازد یا از ابتدا عقد به‌منظور دریافت نفقه منعقدشده باشد.

در نکاح دائم پرداخت نفقه زن، توسط شوهر یک تکلیف قانونی است و مردی که پرداخت نفقه را ترک کند، مجازات کیفری برای وی در نظر گرفته می‌شود اما در نکاح موقت، این تکلیف وجود ندارد و درصورتی‌که زن آن را شرط کرده باشد، به‌عنوان یک تکلیف و تعهد قراردادی قابل مطالبه و پیگیری است و حتی اگر در ضمن عقد نکاح موقت، پرداخت نفقه شرط شده باشد و شوهر از پرداخت آن امتناع کند، امکان تعقیب کیفری شوهر وجود ندارد.
ثبت نکاح موقت
بر اساس قانون حمایت از خانواده، زوج مکلف به ثبت ازدواج، طلاق، فسخ نکاح و رجوع از طلاق است.

در ابتدای امر، الزامی برای ثبت ازدواج موقت وجود ندارد و ازدواج موقت همین‌که با صیغه صحیح (فارسی یا عربی) با رعایت قید مهلت و مهر قرائت شود، عقد جاری‌شده و نیازی به ثبت آن وجود ندارد. البته این تجویز قانونگذار تا جایی است که زوجه درنتیجه ازدواج موقت، باردار نشود و درصورتی‌که در مدت ازدواج موقت، زن از شوهر باردار شود، قانونگذار به‌منظور حفظ و تقویت حقوق مادر و فرزند، زوج را مکلف به ثبت ازدواج موقت کرده است تا فرزند حاصل از این ازدواج، در آینده بتواند حقوق خود را پیگیری کند. همچنین اگر زن یا شوهر در ضمن عقد، ثبت آن را شرط کنند یا هر دو بر آن توافق کنند، در این صورت، ثبت نکاح موقت بازهم ضروری است.
مهر زن
در ازدواج دائم اگرچه مهر باید قید شود اما اگر به هر دلیلی در هنگام عقد، مهر قید نشود، عقد صحیح است و اگر تا قبل از نزدیکی، مقداری به‌عنوان مهر تعیین شود که مهر همان است و اگر تا بعد از نزدیکی مهر تعیین نشود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. همچنین اگر مرد زن را پیش از نزدیکی طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است و اگر پس از نزدیکی طلاق دهد، زن مستحق مهرالمثل است.

مهرالمثل یعنی مهر‌ای که با توجه به حال زن از حیث شرافت خانوادگی، سایر صفات و وضعیت او نسبت به افراد نظیر او یا سایر همسران مرد و نزدیکان زن و همچنین عرف محل زندگی و غیره تعیین می‌شود اما مهرالمتعه میزان مهر مشخصی است که با توجه به میزان تمکن مالی مرد، از سوی دادگاه تعیین می‌شود. این احکام مربوط به نکاح دائم است اما در نکاح موقت، اگر مهر ضمن عقد قید نشود، عقد باطل است و بعد از عقد امکان تعیین مهر یا امثال آن وجود ندارد.


در نکاح موقت، از ابتدا باید مدت عقد (اعم از یک یا چند ساعت، یک یا چند روز، یک یا چند ماه و یک یا چند سال) و نیز میزان مهر به‌طور روشن و دقیق قید شود و الا عقد باطل است.
در نکاح موقت، چه مرد با زن نزدیکی بکند و چه نزدیکی نکند، باید تمام مهر تعیین شده را به زن بپردازد. البته اگر مرد پیش از نزدیکی، تمام مدت را به زن بذل کند، در این صورت، باید تنها نیمی از مهر مشخص‌شده را بپردازد.
تبعیت زن از شوهر
در نکاح دائم، مدیریت و ریاست خانواده، از خصایص مرد شمرده شده است و زن باید از شوهر خود اطاعت کند. زن باید در منزلی سکونت کند که شوهر تعیین کرده و نیز مرد درصورتی‌که شغل زن را مخالف حیثیت خانوادگی قلمداد کند، می‌تواند از ادامه کار زن جلوگیری کند. حتی زن برای خروج از منزل باید از شوهر خود اجازه بگیرد اما در نکاح موقت، این احکام جاری نیست؛ زن تکلیفی به تبعیت از شوهر ندارد و می‌تواند بدون اجازه وی از منزل خارج شود. مرد هم نمی‌تواند از ادامه شغل زن جلوگیری کند.


البته ازدواج موقت یا متعه، چون از ابتدا بر مبنای استمتاع طرفین از یکدیگر بسته می‌شود، زن و شوهر باید با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند و زن بدون مانع شرعی نمی‌تواند از ایفای وظایف زناشویی خودداری کند، مگر اینکه در ضمن عقد نکاح موقت، عدم نزدیکی را شرط کرده باشد که شرط صحیح است و مرد حق نزدیکی با زن را ندارد و در این صورت تنها زن و شوهر باید یکدیگر محرم محسوب می‌شوند.
پایان نکاح موقت
در ازدواج دائم،

نکاح در سه صورت از بین می‌رود:

طلاق،

فسخ نکاح

و فوت طرفین!

اما در نکاح موقت، فسخ نکاح و طلاق وجود ندارد و بجای آن بذل مدت وجود دارد. همانطور که در نکاح دائم، اختیار طلاق با مرد است، اختیار بذل مدت در متعه هم با مرد است. در واقع با انعقاد عقد نکاح موقت، زن مالکیت مهر تعیین شده و مرد هم حق برخورداری از مدت تعیین شده را دارد. حالا اگر قرار باشد، عقد نکاح موقت، در مدت‌زمان کمتری به اتمام برسد، این حق مرد است که مدت را به زن خود بذل کند یا بذل نکند.

منبع: میزان