تقابل وظیفه‌گرایی و غایت‌گرایی فایده محور در توجیه کیفر
تقابل وظیفه‌گرایی و غایت‌گرایی فایده محور در توجیه کیفر
تقابل وظیفه‌گرایی و غایت‌گرایی فایده محور در توجیه کیفر
نویسنده: دکتر هادی رستمی
چکیده
توجیه کیفر در فلسفه اخلاق معاصر تحت سیطره و نفوذ دو جریان دیرپا در ساحت اخلاق هنجاری، یعنی غایت‌گرایی و وظیفه‌گرایی است. وظیفه‌گرایی به نفس عمل می‌نگرد و درستی و نادرستی اعمال را فارغ از پیامدهای احتمالی‌شان، داوری کرده و در صدور احکام هنجاری نظر به غایت ندارد. توجیه کیفر در این سنت بر پایه تقدم حق بر خیر، ایده استحقاق و با نگاه به گذشته و عنصر مکافات صورت می‌گیرد. در مقابل، غایت‌گرایی بر نتیجه استوار است و گزاره‌های تکلیفی را با عنایت به پیامد رفتار آدمی تجویز می‌کند. غایت‌گرایی در خوانش فایده گرایش با تقلیل حسن و قبح اعمال به و فایده مرتب بر آن در توجیه مجازات نظر به آینده دارد. مقاله حاضر بر آن است که با اتخاذ رویکردی تجویزی در توجیه کیفر و اولویت بخشیدن به اخلاق وظیفه‌گرا، فایده‌گرایی را به‌مثابه یک هدف فرعی برای نظام عدالت کیفری در نظر گیرد. این دیدگاه عدالت را هدف اصلی و محوری حقوق کیفری می‌داند و مواردی چون پیشگیری، اصلاح و درمان را هدفهای ثانوی می‌پندارد.
کلیدواژگان: وظیفه‌گرایی، غایت‌گرایی، فایده‌گرایی، اخلاق هنجاری، مکافات‌گرایی
پژوهشنامه حقوق کیفری شماره 14 پاییز و زمستان 1395