تاریخچه کاپیتولاسیون در ایران(قسمت 4 و پایانی)

تاریخچه کاپیتولاسیون در ایران(قسمت 4 و پایانی)

قراردادی که بر اساس آن حکومت یک کشور حق خود را در محاکمه و قضاوت اتباع سایر کشورها لغو می‌کند و چون در سابقه کاپیتولاسیون، حق قضاوت را به کنسول کشور بیگانه واگذار می‌کرده‌اند ترجمه‌ایی در فارسی، آن را «حق قضاوت کنسولی» عنوان داده‌اند.

کاپیتولاسیون هرچند که برای نسل جوان ما خیلی شناخته‌شده نیست اما برای نیاکان نسل فعلی یکی از تلخ‌ترین کلماتی بوده است که در خاطره آنان باقی است و برای نسل میان‌سال ما یادآور سلطه بیگانگان و به‌ویژه آمریکا در این کشور است.

واکنشها علیه لایحه

مشکل مهم دیگر در این قرارداد که آمریکاییها به‌جای «کاپیتولاسیون» به آن عنوان «وضعیت آمریکاییها» داده بودند، میزان شمول آن بود و سفارت آمریکا در همین روز 22 مهر گزارش دیگری فرستاده بود، مبنی بر این‌که باید صبر کند تا تشریفات امضای شاه و ده روز مدت مقرر انتشار به‌منظور تسجیل آن قانون بگذرد تا بعد با وزارت خارجه در زمینه شمول آن صحبت کنند. در این گزارش اضافه‌شده بود که به هر صورت پرسنل نظامی که به‌زودی به ایران می‌آیند، بهره‌مند نخواهند شد و مثلاً تخلف همسران مستشارانی که رانندگی اتومبیلهای شخصی را به عهده دارند، مشمول مصونیت تلقی نخواهند شد. سفارت آمریکا در گزارش مورخ 23 مهر به واشنگتن خبر داد که امیرعباس هویدا به مأموران سفارت گزارش کرده که نزدیک به ده نفر از اعضای حزب ایران نوین که رأی مخالف داده بودند از حزب اخراج خواهند شد.

در گزارش 29 مهر از گفتگو با میرفندرسکی معاونت وزارت خارجه یادشده است که او با انتشار هرگونه بیانیه توضیحی درباره این جریان مخالفت کرد. او به نماینده سفارت گفته بود که مردم با هیچ بیانیه توضیحی متقاعد نخواهند شد چون «.‌.‌. اکثر مردم در مورد چنین قضایایی مانند مصونیت خارجیان با قلبشان می‌اندیشند نه بامغزشان و با هیچ بیانیه رسمی متقاعد نخواهند شد.‌.‌.» نماینده سفارت آمریکا در گزارش اضافه کرده بود: «.‌.‌. وقتی گفتم که ما علاقه‌مندیم هرچه زودتر برای روشن ساختن جزییات مربوط به «لایحه وضعیت» مذاکره را آغاز کنیم، میرفندرسکی قویاً اظهار داشت که ما به‌هیچ‌وجه حرکت دیگری نخواهیم کرد تا وقتی‌که آتش خاموش شود.‌.‌.» اما برخلاف تصور معاون وزارت خارجه این آتش نه‌تنها خاموش نشد،‌ بلکه زبانه کشید و در مدتی خیلی کوتاه یعنی حدود چهار روز بعدازاین گفتگو در چهارم آبان 1343 به انبار باروتی سرایت کرد که در نتیجه آن انفجار سرانجام دودمان پهلوی و کل رژیم را ویران کرد.

مخالفت امام و بیانات آتشین

مخالفت امام خمینی با رژیم شاه پس از آزادی از زندان، در قضیه «کاپیتولاسیون» به اوج خود رسید. انتشار مذاکرات جلسه 21 مهر 1343 در روزنامه رسمی کشور و رسیدن آن به قم سرآغاز طوفانی شد که پایان آن در 22 بهمن 1357 بود. آیت‌الله خمینی با مطالعه صورت مذاکرات و آگاهی از واقعیت امر، در مقابل این قانون ننگ‌آورِ خفت‌بار، عکس‌العمل سخن نشان دادند و بی‌درنگ در روز چهار آبان 1343 که سالروز تولد شاه هم بود، در جمع زیادی از مردم قم و سایر شهرها، سخنرانی مهمی ایراد کردند. و با یک سخنرانی کوبنده و افشاگرانه علیه شاه، مردم را از جزییات توطئه آگاه کردند. آن‌چه در آن روز گذشت، هیجانی در مردم ایجاد کرد که دیگر فروننشست. فرازهایی از سخنان حضرت امام را در پی تقدیم می‌کنیم:

ما را فروختند، استقلال ما را فروختند .‌.‌. ملت ایران را از سگهای آمریکا پست‌تر کردند. ما را از دول مستعمره حساب کردند. ملت مسلمان ایران را پست‌تر از وحشیها در دنیا معرفی کردند.

اینها (آمریکاییها) از هر جنایتی که در ایران بکنند مصون هستند. اگر یک خادم آمریکایی یا اگر یک آشپز آمریکایی، مرجع تقلید شما را وسط بازار ترور کند، زیر پا منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلوی او را بگیرد، دادگاههای ایران حق ندارند محاکمه و بازپرسی کنند باید برود آمریکا آنجا اربابها تکلیفش را معین کنند برای نظام شما آبرو گذاشتند، که یک فراش و آشپز آمریکایی بر ارتشبد ما مقدم بشود؟

دولت سابق این تصویب را کرده بود و به کسی نگفت. دولت حاضر به مجلس سنا و شورا برد و با کمال وقاحت گذراندند. دولت با کمال وقاحت از این امر ننگین طرفداری کرد سایر ممالک خیال می‌کنند که این ملت ایران است که خودش را آن‌قدر پست کرده، نمی‌دانند که این دولت ایران و مجلسی است که ارتباطی به ملت ندارد، مجلس سرنیزه است، علمای طراز اول و مراجع بسیارشان تحریم کردند انتخابات را و ملت هم تبعیت کرد و به اینها رأی نداد این مجلس با ما چه کرد؟ این مجلس غیرقانونی، این مجلس محرم که به فتوای مراجع تقلید تحریم شده، این مجلسی که وکیلش از ملت نیست چرا امضا کردند و تصویب کردند؟ این وکلا و وزرا هم از آمریکا هستند،‌ همه خریده آنهایند خدایا اینها خیانت کردند به مملکت ما، دولت به اسلام خیانت کرد، به قرآن خیانت کرد و آنهایی که رأی دادند خیانت کردند به این مملکت اینها وکیل ایران نیستند، اگر هم بودند من عزلشان کردم.

آمریکا گفت باید این کار بشود برای این‌که 200 میلیون دلار وام بگیرند و 300 میلیون دلار پس بدهند یعنی در عرض 5 سال این وام را بدهند و در عرض ده سال با 100 میلیون دلار بهره پس بگیرند.

آقا اگر این مملکت اشغال آمریکایی است پس چرا این‌قدر عربده می‌کشید؟ پس چرا این‌قدر دم از ترقی می‌زنید؟ اگر مستشاران نوکر شما هستند چرا از شاه بالاترشان می‌کنید، اگر نوکرند مثل نوکرها باهاشان رفتار کنید اگر کارمند شما هستند مثل دول دیگر که با کارمندانشان رفتار می‌کنند شما هم عمل کنید، اگر مملکت ما اشغال آمریکایی است پس بگویید.

دلارها را شما می‌خواهید استفاده کنید نوکریش را ما بکنیم؟ آمریکا از انگلیس بدتر ـ انگلیس از آمریکا بدتر، شوروی از هردو اینها بدتر، همه از هم بدتر، همه از هم پلیدتر، اما امروز سروکار ما با این خبیثهاست با آمریکاست، رئیس‌جمهور امریکا بداند که منفورترین افراد دنیا و افراد بشراست نزد ملت ما، که همچو ظلمی به ملت اسلام روا داشته است، امروز قرآن با او خصم است ملت ایران با او خصم است.

باید مصونیت برای آشپز آمریکایی- مکانیک آمریکایی ـ اداری آمریکایی ـ اداره فنی‌اش ـ کارمندان اداری‌اش ـ کارمندان فنی و خانواده‌هایشان مصونیت باشد لیکن آقای قاضی در حبس باشد. خدمتگزاران و علمای اسلام در زندان باشند آقا تمام گرفتاریهای ما از امریکاست از اسراییل است.

اگر نفوذ روحانیون باشد نمی‌گذارد هر دولتی هر کاری می‌خواهد انجام دهد نمی‌گذارد مجلس به این صورت مبتذل دربیاید توی دهن این مجلس و این دولت می‌زند وکلا را از مجلس بیرون می‌کند اگر نفوذ روحانیون باشد نمی‌گذارند که یک دست‌نشانده آمریکا این غلطها را بکند. بیرونش می‌کنند از ایران.

روحانیون که خودشان چیزی ندارند، هرچه دارند از رسول‌الله(ص) دارند، باید قطع ید رسول‌الله(ص) از این مردم بشود تا اسراییل بدل راحت هرکاری می‌خواهند بکند، تا امریکا هرکاری می‌خواهند بکند. منبع: تسنیم