تأثیر کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو بر تحول نظام گمرکی کشور

تأثیر کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو  بر تحول نظام گمرکی کشور

کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو مفاهیم جدید و مهمی را در زمینه امور گمرکی مطرح می‌نماید. این مفاهیم شامل استفاده از شیوه‌های جدید کنترلی، بهره‌گیری از فناوریهای نوین و همکاری و مشارکت گمرک با بخش خصوصی (جامعه بازرگانی) در راستای منافع متقابل می‌باشد. در میان اصول نوین حاکم بر کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو، تعهد گمرکات به فراهم کردن اطلاعات شفاف و قابل پیش‌بینی برای کلیه کسانی که درگیر جنبه‌های مختلف تجارت بین‌المللی هستند بسیار بااهمیت تلقی می‌شود.

هم‌چنین کنوانسیون یادشده دارای قواعد جدید و لازم‌الاجرایی برای کلیه گروهها و عواملی است که این کنوانسیون را پذیرفته‌اند. طرفهای متعاهد به این کنوانسیون ضمن تلاش جهت رفع تفاوتهای موجود در تشریفات گمرکی خود که می‌تواند سبب کندی تجارت و یا سایر مبادلات بین‌المللی گردد، با تمایل به توسعه همکاریهای بین‌المللی و افزایش حجم این‌گونه مبادلات از طریق ساده‌سازی و هماهنگ نمودن رویه‌های گمرکی اعتقاددارند که با اعمال اصول این کنوانسیون می‌توانند به اهداف موردنظر خویش دست یابند. گمرک ایران در انجام وظایف بسیار پیچیده‌اش با حدود نیم‌قرن عضویت در سازمان جهانی گمرک اجرای چارچوب استانداردهای امنیت و تسهیل تجارت این سازمان را پذیرفته است.

در این راستا و به لحاظ اجرای چارچوبهای مذکور یکی از برنامه‌های گمرک ایران طی سالهای گذشته تحول در نظام سنتی خود می‌بوده که از مهم‌ترین این برنامه‌ها ایجاد بستر و سازوکارهای مناسب جهت پیوستن به کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو در زمینه ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی بود که در نهایت قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون در سال 1389 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

تحول در رویه‌ها و تشریفات گمرکی

الحاق دولت ایران به کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو تأثیر قابل‌توجهی بر تغییر رویه‌ها و تشریفات گمرکی و مکانیزه شدن فرآیندهای گمرکی داشته است. از موارد مهم و قابل تأکید کنوانسیون کاربرد فناوری اطلاعات در گمرکات کشورهای عضو به جهت تسهیل در رویه‌ها و تشریفات گمرکی می‌باشد. در این راستا گمرک جمهوری اسلامی ایران با همکاری نهادهای علمی و دانشگاهی در جهت الکترونیکی نمودن فعالیتهای خود اقدام نموده است و ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی و عملیاتی گمرکی طی سالهای اخیر از مهم‌ترین اقدامات گمرک ایران می‌باشد که مهم‌ترین این اقدامات عبارت‌اند از:

 1- سامانه اظهار از راه دور:

اجر و پیاده‌سازی این سامانه مهم در جهت بسترسازی الکترونیکی برای انجام تشریفات گمرکی، جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه مراجعه‌کنندگان، تعیین زمان مشخص برای مراجعه اظهارکنندگان بدون تأخیر، تکریم ارباب‌رجوع در راستای طرح تکریم، بهبود شرایط محیط کاری برای کارکنان گمرک با توجه به کمتر شدن شلوغی و ازدحام، بالا رفتن سرعت انجام تشریفات گمرکی، امکان اظهار هم‌زمان در گمرکات مختلف برای یک اظهارکننده، جلوگیری از رسوب کالا در گمرکات به علت طولانی شدن تشریفات ترخیص و استفاده مناسب از حداکثر ظرفیت انبارها و … می‌باشد.

از طریق این سیستم صاحب کالا و یا حق‌العمل کار و نماینده قانونی او می‌توانند از محل کار خود با اینترنت به گمرک مربوط ارتباط برقرار کرده و با کمک یک کامه عبور به محیط شبکه گمرک واردشده و با انتخاب یکی از رویه‌های مرود نظر خود از قبیل صادرات قطعی، واردات قطعی، ورود موقت، اقدام به تکمیل فرم اظهارنامه و اظهار کالای خود نمود. این سامانه طبق استاندارد 11-2 کنوانسیون کیوتو بر اساس معیارهای بین‌المللی مبادله الکترونیکی اطلاعات ایجاد گردیده است.

2- سامانه مسیرهای ترانزیتی: این سیستم به‌منظور انتخاب مسیرهای ترانزیتی طراحی، نصب و راه‌اندازی گردیده است و قادر است با انتخاب شهرهای مبدأ و مقصد ترانزیتی مسیرهای تردد کامیونهای ترانزیتی را بر روی نقشه کشور به‌صورت اتوماتیک تعیین نموده و با راه‌اندازی این سیستم عبور سریع و مطمئن کالاهای ترانزیتی را تضمین کرده و در مسیر عبور کالا امکان خروج از مسیر اصلی را منتفی می‌سازد.

3- سامانه شرکتهای حمل‌ونقل: ایجاد بانک اطلاعاتی شرکتهای حمل‌ونقل بین‌المللی به‌منظور رسیدگی به عملکرد در نظارت بر نحوه فعالیت آنها در راستای کارآمد نمودن وظایف محوله که باهدف نظارت و دسترسی سریع گمرکات اجرایی به سوابق الکترونیکی را فراهم و موجبات حذف کاغذ در فرآیند استعلام فعالیت شرکت را فراهم می‌کند.

4- سامانه متمرکز ارزش: وجود یک روش منسجم در کنار یک سیستم کامپیوتری که به تعیین ارزش کالا با دقت و سرعت لازم کمک کند، امری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد.

این سامانه با قابلیت اجرا در محیط اینترنت و اینترانت طراحی گردیده است و به‌طور مستقل نیز دارای قابلیت می‌باشد و هرگاه نیاز به تبادل اطلاعات باشد، ارتباط برقرارشده اطلاعات (فرمهای کامپیوتری خلاصه ارزش به همراه تصاویر ضمایم و اطلاعات مرجع به همراه تصاویر ضمایم) از طریق اینترنت یا اینترانت تبادل می‌شود.

در اجرای استاندارد 5-9 کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو و در اجرای ماده 20 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی واردکنندگان در صورت درخواست کتبی می‌توانند توسط گمرک در جریان چگونگی تعیین ارزش کالاهای وارداتی خود قرار گیرند.

5- سامانه بازبینی: این سیستم جهت مکانیزاسیون سیستم دستی اداره کل بازبینی گمرک ایران طراحی گردیده است که گردش عملیاتی سیستم از مرحله دایره توزیع، انتخاب کارشناس، انتخاب رونوشت، چک کردن دایره توزیع، بازبینی اظهارنامه، انتخاب کارشناس، نظریه معاون، نظریه رئیس، نظریه معاون مدیرکل و نظریه مدیرکل را مکانیزه نموده است.

6- سامانه قضایی: سامانه جامع قضایی به‌منظور ثبت کلیه مشخصات مربوط به پرونده‌های متشکله قاچاق از هنگام تنظیم صورت‌جلسه و تشکیل پرونده صدور رأی (برائت یا محکومیت)، طراحی گردیده است.

از طریق سامانه مذکور علاوه بر کلیه فیلدهای اطلاعاتی مربوط به پرونده‌های متشکله، امکان استخراج اطلاعات مربوط به کالاهای ورودی و خروجی به انبار قضایی نیز میسر می‌باشد.

7- سامانه ضمانت‌نامه بانکی: این سامانه به‌منظور ثبت اطلاعات مربوط به هویت اشخاص حقیقی و حقوقی ارائه‌کننده ضماتنامه‌های بانکی در خصوص ترخیص کالاهای وارداتی و پیگیری تسویه ضمانتنامه‌های مذکور طراحی و مورد بهره‌برداری قرارگرفته است.

 اصلاح قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن

اولین قانون امور گمرکی کشور مصوب 1350 بود که علیرغم شفاف بودن و کارا بودن آن در زمان خود به علت تحول در تجارت و تکنولوژی و … جوابگوی نیازهای جامعه پیشرفته امروز را نداشت و لذا تدوین قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن با الگوبرداری از تحولات جامعه گمرکی جهان و با مدنظر گرفتن مهم‌ترین کنوانسیون بین‌المللی در زمینه ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی انجام پذیرفت.

تدوین قانون امور گمرکی جدید باهدف تسریع و روان‌سازی نظام گمرکی در جهت افزایش حجم مبادلات تجاری و با بهره‌گیری از الگوهای بین‌المللی که مهم‌ترین آنها کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو در زمینه ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی می‌باشد در پاسخ به نیازهای جدید جامعه تجاری در عبور قوانین سنتی به‌سوی قوانین مدرن و جهانی در اوایل دهه هشتاد شمسی آغاز شد و پس از طی فراز و نشیبهای بسیار به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و از آبان ماه 1390 آغاز شد.

این قانون در موارد بسیاری متأثر از کنوانسیون تجدیدنظر شده کیوتو می‌باشد. این موارد عبارت‌اند از:

1- ترخیص و دیگر تشریفات گمرکی دفاتر گمرکی صلاحیت‌دار

2- حقوق و عوارض

3- تضمین

4- کاربرد فناوری اطلاعات

5- ارتباط بین گمرک و اشخاص ثالث

6- حق تجدیدنظرخواهی

نویسنده: حسین غلامی

منبع: نشر عدالت