پرسش: برای خاله فردی خواستگار­های زیادی آمده که بیشتر آنها افراد خوبی بوده‌اند ولی پدر ایشان آنها را رد کرده است. او می‌گوید فقط با فامیل من باید ازدواج کند! حال می‌خواهم بدانم تکلیف او با چنین پدری چیست و چه راهی را باید در پیش گیرد؟

پاسخ: اگرچه قانون‌گذار ازدواج دختر باکره­ را منوط­ به اذن پدر یا جد پدری می‌داند، اما این حق قانونی، مطلق نبوده و هر دختر در این شرایط می‌تواند با اخذ اجازه از دادگاه، اقدام به ازدواج کند. (ماده 1043 اصلاحی قانون مدنی: نکاح دختر باکره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدری او است و هرگاه پدر یا جد پدری باشد بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه او ساقط و در این صورت دختر می‌تواند با معرفی کامل مردی که می‌خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده‌شده پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.)
زیرا این مساله که دخترى با تمام شرایط لازم در ازدواج، امکان ازدواج ندارد؛ به عبارتى می‌تواند ازدواج کند، اما نه با همسر شایسته دلخواه خود، زیرا پدرش باوجود تمامى شرایط منطقى، عقلانى، شرعى و قانونى با این ازدواج بی‌دلیل مخالفت می‌کند، نمی‌تواند عادی و قابل دفاع فرض شود تا سرنوشت و آیندۀ یک جوان، مبهم یا ناخوشایند دیده شود.


آنچه در متون فقهی آمده و به‌تبع آن در قانون مدنى ما نیز دیده‌شده، ازدواج دختر باکره، حتى اگر به سن بلوغ رسیده باشد، موقوف به اجازه ولى اوست. (پدر و یا جد پدرى دختر)
هرچند فقها در مورد ازدواج دخترى که به سن بلوغ رسیده اما باکره است، اختلاف‌نظر دارند، لیکن آنچه اکنون مبنای اجراست، قانون مدنى است که نظر آن عده از فقها را پذیرفته است که اجازه پدر و یا جد پدرى را در ازدواج دختر باکره لازم و ضرورى می‌دانند.
البته در ادامۀ ماده‌قانونی موصوف، پس از بیان ضرورت وجود اجازه ولى در ازدواج دختر، آمده است که هرگاه پدر و یا جد پدرى بدون دلیل موجه از دادن اجازه خوددارى نمایند، اجازه او ساقط می‌شود و در این صورت، دختر می‌تواند با معرفى کامل مردى که می‌خواهد با او ازدواج کند و شرایط نکاح و مهرى که بین آنها قرار داده‌شده، پس از اخذ اجازه از دادگاه خانواده، به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.
بنابراین، تأکید می‌شود که اعتبار اجازه پدر مطلق نیست و تنها در صورتى نفوذ دارد که به همراه علت موجه باشد. در موارد مشابه، عدم اجازه پدر با ازدواج موردنظر دختر، باید مجهز به علت منطقى و عقلائى باشد. مطلقِ مخالفت، معتبر نیست.
البته، حکم ماده ۱۰۴۳ اصلاحی قانون مدنی در مواردى که پدر یا جد پدرى حضور نداشته باشند و یا اخذ اجازه از آنها میسر نباشد و دختر احتیاج به ازدواج داشته باشد نیز جارى است و در اینجا دختر می‌تواند با رعایت شرایط ماده‌قانونی موصوف، اقدام به ازدواج کند.

بنابراین، هرچند‌ ماده‌ 1043 اصلاحی‌ قانون‌ مدنی‌ در شرایطی اجازه‌ پدر یا جد پدری‌ را ساقط اعلام کرده و به دختر این اجازه را می‌دهد که با معرفی‌ کامل‌ مردی‌ که‌ می‌خواهد با او ازدواج‌ نماید و شرایط نکاح‌ و مهری‌ که‌ بین‌ آنها قرار داده‌شده‌ به دادگاه‌ خانواده‌ و اخذ اجازه‌ از این‌ مرجع‌ قضایی‌،به دفتر ازدواج‌ مراجعه‌ و نسبت‌ به‌تبع‌ ازدواج‌ اقدام‌ نماید. رأی شماره 9/73/11-25/7//72 شعبه 19 دیوان عالی کشور
در خصوص دعوی خانم الف علیه پدرش به خواسته اجازه ازدواج با توجه به اظهارات طرفین و دفاعیات غیرموجه خوانده و این‌که خواهان متولد 1348 مدتهاست ایام بلوغ شرعی را طی کرده، خواسته خواهان موجه تشخیص مستند به ماده 1043 ق.م خوانده را به انجام مراسم ازدواج رسمی خواهان محکوم می‌نماید. لیکن نباید ازنظر دور داشت که دختران در چنین شرایطی، غالباً باید راهی را برگزینند که­ اغلب به‌ناچار از پشتوانه‌ خانوادگی ­محروم ‌خواهند شد‌.

منبع: کتاب مجموعه پرسش و پاسخهای حقوقی در امور خانواده 4