آمارها و اطلاعات تکان‌دهنده از وضعیت سقط جنین غیرقانونی در ایران
آمارها و اطلاعات تکان‌دهنده از وضعیت سقط جنین غیرقانونی در ایران
آمارها و اطلاعات تکان‌دهنده از وضعیت سقط جنین غیرقانونی در ایران
آمارهای رسمی در کشور حکایت از افزایش سقط جنین طی سالهای اخیر در کشور دارد که برخی آن را یک زنگ خطر برای جامعه پزشکی از نظر عوارض این سقطها دانسته و برخی دیگر نقش آن را در سیاستهای جمعیتی کشور پررنگ می‌دانند.
سقط جنین(Abortion) به معنی از دست رفتن محصول حاملگی (جنین یا رویان)، قبل از هفته 20 بارداری است اما پزشکان بیشتر از این اصطلاحات برای توصیف هر نوع ختم حاملگی در سه‌ماهه اول بارداری استفاده می‌کنند.
نکته قابل‌توجه در موارد سقطها این است که بخش زیادی از آنها به‌صورت غیرقانونی و زیرزمینی انجام می‌شود.
بر اساس آمارهای موجود در سازمان پزشکی قانونی کشور، آمار مراجعان و تعداد مجوزهای صادرشده با افزایش مواجه بوده به‌نحوی‌که در شش ماهه امسال پنج هزار و 720 نفر برای دریافت مجوز سقط درمانی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که برای چهار هزار و 19 نفر از آنان مجوز صادر شد.
آمار مراجعان سقط درمانی در نیمه نخست امسال (1395) نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد 17.9 درصدی و تعداد مجوزهای صادرشده با رشد 14.3 درصدی روبرو بوده است. البته این آمار فقط مربوط به آمار سقط جنینهای قانونی و سقطهای غیرقانونی است که منجر به فوت می‌شوند اما به‌طورکلی بنا به آمارهای اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سالانه 220 هزار سقط جنین در ایران اتفاق می‌افتد. افزایش موارد سقط جنین در حالی اتفاق می‌افتد که تعداد زیادی از آنها به‌زعم کارشناسان خارج از چهارچوبهای تعریف‌شده و به‌صورت غیرقانونی و زیرزمینی انجام می‌شود.
این سقطهای زیرزمینی گاه به آن علت است که زوجی ناخواسته باردار شده‌اند، گاهی به خاطر آن است که معلولیت فرزند تازه در ماههای آخر اتفاق افتاده یا معلوم شده است، گاهی از سر فقر و نداری کودک را نمی‌خواهند و گاهی نیز متأسفانه ارتباطات خارج از شرع و قانون است.
آموزش دهیم نوجوانان ارتباط جنسی نداشته باشند
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در این رابطه به خبرنگار ایرنا می‌گوید: همه جای دنیا حتی آنجا که ارتباط با جنس مخالف چندان مذموم نیست، آموزشهای متعددی می‌دهند تا کودکان و نوجوانان ارتباط جنسی نداشته باشند.
حبیب‌الله مسعودی فرید می‌افزاید: اما این آموزشها در کشور ما مورد پذیرش نیست. این‌گونه آموزشها باید از سوی وزارت بهداشت و آموزش‌وپرورش ارائه شود چراکه هم‌اکنون 95 درصد کودکان ایرانی در مدرسه‌ها تحصیل می‌کنند و می‌توان در این مقاطع تحصیلی، مباحث مربوط به بلوغ و تربیت جنسی را آموزش داد.
وی خاطرنشان می‌کند: در بسیاری از مواقع کودکان و به‌ویژه نوجوانان ممکن است وارد یک رابطه عاطفی شوند در حالی‌که ممکن است آسیبهایی برای او به همراه آورند.
مسعودی فرید تأکید می‌کند: حتی اگر نرخ این آسیبها، پایین باشد برای ما مهم است به‌طور مثال اگر نرخ آسیبهای ناشی از ارتباطات غیرمتعارف بین دختر و پسر در ایران حتی پنج درصد هم باشد برای ما خیلی حایز اهمیت است به‌ویژه آن‌که عوارض این آسیبها در سنین پایین بسیار شدیدتر است.
وی خاطرنشان می‌کند: عوارض این‌گونه آسیبها حداقل اثرات روانی آن در سنین پایین ممکن است سالیان سال باقی بماند. مسعودی فرید می‌گوید: آموزشهای این بخش در حوزه مددکاری مدارس دیده‌شده اما محوریت آموزشها با وزارت آموزش‌وپرورش است.
معلولیت جنین از دیگر عوامل اصلی سقط
مشکلات خانوادگی و اقتصادی، فقر، تعداد زیاد فرزندان، آموزش ناکافی و وقوع بارداریهای ناخواسته، از جمله عواملی هستند که زنان را به‌سوی سقط عمدی و غیرعمدی سوق می‌دهد.
در این بین بیماریهای ژنتیکی و معلولیت جنین یکی از عوامل اصلی سقط جنین به شمار می‌روند که البته در حال حاضر نیز سالانه 30 هزار کودک معلول در کشور به دنیا می‌آیند.
مجید رضازاده رئیس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: طی دو سال گذشته، یک هزار و 350، جنین معلول شناسایی‌شده و با هماهنگی پزشکی قانونی سقط جنین انجام‌شده است. وی می‌افزاید: اگر این کودکان به دنیا می‌آمدند، به‌طور متوسط 18 سال زندگی می‌کردند و هزینه‌های مادی و اجتماعی و خانوادگی زیادی بر جامعه تحمیل می‌شد.
کورتاژ پر عارضه‌ترین روش سقط جنین عنوان‌شده است که گاه عوارض جبران‌ناپذیری مانند ناباروری دایم، عفونت رحم، آسیب دیدن روده‌ها و خونریزیهای شدید و حتی مرگ در پی داشته باشد که البته اگر به‌صورت قانونی انجام شود می‌توان از بسیاری عوارض جلوگیری کرد.
برخی دیگر نیز تلاش دارند با استفاده از طب سنتی یا داروهای غیرقانونی و خطرناک، سقط جنین را انجام دهند.
ردپای عطاریها در سقط جنینها
اقبال زنان به استفاده از داروهای سنتی برای سقط جنین به‌خاطر پیشنهاد و معرفی شدن این داروها از سوی اطرافیان و گاه حتی شبکه‌های اجتماعی، موجب شده که متأسفانه برخی عطاریها اقدام به عرضه غیرقانونی داروهای سقط جنین کنند.
امیرحسین جمشیدی مدیرکل نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو نیز در این رابطه با گلایه از تخلف فراگیر عطاریها در عرضه داروهای غیرمجاز سقط جنین می‌گوید: متأسفانه یکی از تخلفات فراگیری که در برخی عطاریها وجود دارد، تجویز و ارائه دارو بوده که در مقوله سقط جنین نیز فراگیرتر شده است.
ناصرخسرو هم عقب نماند
فقط عطاریها نیستند که داروهای سقط جنین را به مردم عرضه می‌کنند بلکه بازار سیاه ناصرخسرو نیز محلی برای تأمین این داروها شده است.
رئیس انجمن جنین‌شناسی در این‌باره می‌گوید: متأسفانه برخی افراد پس از گذشتن ظرف محدوده زمانی تعیین‌شده برای سقط درمانی متوجه عارضه جنین می‌شوند و چون تاریخ دریافت مجوز سقط درمانی گذشته در چهارچوبهای غیرقانونی دست به سقط جنین می‌زنند.
دکتر محمدمهدی آخوندی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا می‌افزاید: برخی افراد داروهای سقط جنین را از ناصرخسرو یا افراد بی‌صلاحیت تهیه می‌کنند.
سقط جنین غیرقانونی در مکانی قانونی
رئیس انجمن جنین‌شناسی تصریح می‌کند: برخی زنانی که امکان سقط جنین در چهارچوب قانونی را ندارند در بیمارستانها بستری می‌شوند و سقط جنین انجام می‌شود و با نام دیگری مانند خونریزی در بیمارستان ثبت می‌شود. آخوندی در عین‌حال می‌افزاید: بسیاری از موارد سقط جنین خارج از بیمارستانها انجام می‌شود و هیچ نظارتی در این زمینه انجام نمی‌شود.
علل افزایش سقط جنین
نگرش زنان جوان در داشتن خانواده با بعد کوچک، تأخیر در ازدواج به دلیل مشکلات اقتصادی، گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن، جلو افتادن تحولات بلوغ و نیز بالا رفتن متوسط سن استقلال شغلی و ازدواج، نبود هر دو والدین در خانواده و تأثیر فیلمها و عکسهای ماهواره و اینترنت در رابطه‌های غیراخلاقی، موجب افزایش سقط جنینهای غیرقانونی در مکانهایی دور از استاندارد پزشکی می‌شود چنان‌که گفته می‌شود حتی تا 90 درصد سقطها در کشور به‌صورت غیرقانونی انجام می‌گیرد.
البته به‌زعم کارشناسان، دسترسی به مجوز سقط درمانی در محدوده زمانی تعیین‌شده، بزرگ‌ترین عامل گسترش سقطهای زیرزمینی است.
رئیس انجمن جنین‌شناسی به‌عنوان یکی از پیشکسوتان مقوله سقط‌جنین در ایران می‌گوید: سقط جنین، مسأله پیچیده‌ای است و پیچیدگی آن شاید به خاطر موانع شرعی و قانونی برای این مسأله است. دکتر محمدمهدی آخوندی در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت ایرنا می‌افزاید: سقط حتی در قالب درمانی نیز با محدودیتهایی روبرو بوده و کمتر کسی جرأت طرح بحث آن را دارد؛ نخستین طرح بحث سقط جنین در منظر عموم در سال 83 طی برگزاری کنگره‌ای اتفاق افتاد و اندیکاسیون (موارد درمانیهای) آن مستند شد.
وی که در آن دوران مسؤولیت پیگیری روند قانونی سقط جنین را بر عهده داشته است، گفت: با این پیگیریها، قانون سقط درمانی در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که بر اساس آن سقط درمانی با تأیید پزشکی قانونی، سه پزشک و تشخیص عارضه مادر یا جنین، مجوز گرفت که البته سقط درمانی فقط بین هفته چهاردهم تا هفدهم بارداری امکان‌پذیر است و حداکثر تا چهارماهگی سقط جنین باید انجام شود و در قانون تصریح‌شده است که جنین بعد از چهارماهگی به‌مثابه انسان کامل تلقی می‌شود.
فقط 3 هفته و اهمال نهادهای درگیر
رئیس انجمن جنین‌شناسی می‌گوید: برای سقط درمانی به‌صورت قانونی و شرعی، ظرف سه هفته باید بررسیها از سوی پزشکان انجام شود و اجرای این قانون به وزارت بهداشت و پزشکی قانونی منوط شده اما متأسفانه هیچ آیین‌نامه اجرایی برای این روند بسیار تخصصی با زمان محدود برای مردم مشخص نشده است.
آخوندی می‌افزاید: پیگیریهای لازم از وزارت بهداشت و پزشکی قانونی برای یک آیین‌نامه اجرایی در زمینه سقط جنین انجام شد اما نهایتاً وزارت بهداشت اعلام کرد که در قانون، آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی‌نشده است.
وی تأکید می‌کند: با این‌که سه پزشک باید سقط درمانی را تأیید کنند اما وزارت بهداشت مسؤولیتی در این زمینه بر عهده نگرفته است و این‌که مردم سراسر ایران به‌ویژه در مناطق محروم چگونه به این پزشکان دسترسی داشته باشند و در این بازه زمانی محدود تصمیم بگیرند و پزشکان تأیید کنند و تمهیدات آن فراهم شود، معلوم نیست.
رئیس انجمن جنین‌شناسی ادامه می‌دهد: به وزارت بهداشت پیشنهاد شد تا کلینیکهای سقط درمانی را راه‌اندازی کند تا ارزیابیهای مربوط به آن در یک مرحله انجام شود اما هنوز این پیشنهاد اجرایی نشده است.
آخوندی می‌افزاید: بااین‌وجود سازمان پزشکی قانونی، آیین‌نامه پیشنهادشده را در قالب یک دستورالعمل داخلی اجرا کرد تا دست‌کم شرایط تا حدودی برای سقط درمانی شرعی و قانونی فراهم شود.
آمار واقعی سقط جنین در ایران چقدر است؟
رئیس انجمن جنین‌شناسی می‌گوید: سالها پیش آماری اعلام شد که سالانه 80 هزار سقط در سال در ایران انجام می‌شود و امروز ما آمار سالانه 600 هزار سقط در ایران به گوشمان می‌رسد و اگر نمی‌شود به این آمار اعتماد کرد به خاطر این است که هیچ‌کس حاضر نیست در زمینه سقط جنین کار کند بنابراین آمار مشخصی در این زمینه در دست نیست.
آخوندی می‌افزاید: همه آمارها، تخمین و بر مبنای آثار، علایم و مشکلاتی است که زنان پس از سقط جنین با آن برخورد می‌کنند.
وی تصریح می‌کند: سه سال پیش در یک کنگره که اتفاقاً من مسؤولیت پانل سقط درمان آن را داشتم از سوی پزشکی قانونی اعلام شد که طی یک سال حدود 800 مورد سقط جنین در تهران انجام‌شده است در حالی‌که در آن سال آمارهای سقط جنین بیشتر از 500 هزار مورد عنوان‌شده بود و این مسأله نشان می‌دهد نداشتن آیین‌نامه اجرایی برای سقط درمانی به سقطهای زیرزمینی دامن زده است.
رئیس انجمن جنین‌شناسی تأکید می‌کند: نپذیرفتن مسؤولیت سقط درمانی از سوی وزارت بهداشت یکی از مهم‌ترین معضلات سقط درمانی است.
آخوندی می‌افزاید: قانون تصویب‌شده در زمینه سقط درمانی بدون داشتن آیین‌نامه اجرایی، امکان تشخیص صحیح 3 پزشک و نیز زمینه تصمیم‌گیری زوجها در فرصت محدود را فراهم نمی‌آورد و نباید انتظار داشته باشیم که با این شرایط، آمار سقطهای زیرزمینی در ایران کم شود.
حاملگیهای ناخواسته و سقط جنین
رئیس انجمن جنین‌شناسی معتقد است که نگرانیهای اخیر در کشور در رابطه با کاهش جمعیت، تصمیم گیران را بر آن داشت که مانع از حمایتهای کنترل بارداری از سوی وزارت بهداشت شود تا دست‌کم از حاملگیهای ناخواسته جلوگیری شود.
آخوندی تأکید می‌کند: طی چند سال اخیر این حمایتها را نداریم و این مسأله از عوامل توسعه سقط جنین در کشور است. رئیس انجمن جنین‌شناسی در یک جمع‌بندی می‌گوید: افزایش سقط جنینها به علل حاملگیهای ناخواسته در پی نبود حمایتهای کنترل بارداری، عدم آموزش زوجها برای چگونگی کنترل و تصمیم بارداری و نداشتن شرایط مناسب برای تشخیص سقط درمانی در زمان خود قانون سقط جنین را بی‌تأثیر کرده است. آخوندی می‌افزاید: قانون سقط جنین عملاً، شرایطی که مردم برای سقط درمانی به آن نیاز دارند، فراهم نکرده است.
به‌هرحال به‌طور متوسط سالانه حدود یک‌میلیون و 500 نوزاد در ایران متولد می‌شوند که طبیعتاً اگر با برنامه‌ریزی و حمایتهای لازم بتوان از سقطها جلوگیری کرد تا منجر به تولد نوزاد شود، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای در نمودارهای جمعیتی خواهد داشت چنان‌که فرانک رحیمی مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدرسه دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در این رابطه می‌گوید: افزایش سقط جنین از عوامل مؤثر بر تغییر و تحول موالید در کشور به شمار می‌رود. منبع: ایرنا