قواعد حقوقی حاکم بر نام‌گذاری افراد
قواعد حقوقی حاکم بر نام‌گذاری افراد
دنیای حقوق:
یکی از حقوق فرزندان بر والدین تعیین نام مناسب برای آنان است. در کشور ما، برای تعیین نام کوچک و نام خانوادگی و نحوه تغییر آن مقرراتی وجود دارد که آشنایی با این مقررات علاوه بر کمک به اشخاص در تعیین نام و نام خانوادگی، موجب پیشگیری از اقامه دعاوی بی‌ثمر یا درخواستهای بدون نتیجه در محاکم و سایر مراجع ذیصلاح خواهد شد.
نام کوچک
برای انتخاب نام کوچک افراد معمولاً از یک نام ساده یا مرکب که عرفا جزو نام به شمار می‌آیند، استفاده می‌شود. انتخاب نام با اعلام‌کننده آن است و اصولاً جز در مواردی که نامی موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود یا عناوین و القاب و نامهای زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس، انتخاب نام آزاد است.
تشخیص نامهای ممنوع با شوراهای عالی ثبت‌احوال است و از طریق این شورا مراتب به اداره‌های ثبت‌احوال ابلاغ می‌شود. چنانچه شخصی سید باشد این نکته در شناسنامه وی آورده می‌شود و ملاک تشخیص سیادت قید سیادت در شناسنامه پدر یا پدربزرگ پدری است یا آنکه سیادت آنان با دلایل شرعی ثابت شود. در مورد اقلیتهای دینی شناخته‌شده در قانون اساسی انتخاب نام تابع زبان و فرهنگ دینی آنهاست. فرزند در تعیین نام خود نقشی ندارد.
آیا می‌توان پس از رسیدن به سن بلوغ نام کوچک خود را تغییر داد؟
برابر قانون ثبت‌احوال، انتخاب نام کوچک با اعلام‌کننده آن است جز در مواردی که نام با جنس متناسب نیست فرضاً برای پسر نام دختر انتخاب شود یا نام مستهجن و زننده باشد و یا موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی شود. انتخاب نام آزاد است و پس از انتخاب نام توسط اعلام‌کننده اصل بر صحت نام‌گذاری و اصالت شناسنامه بانام مذکور در آن است بنابراین جز در موارد گفته‌شده، نباید سند سجلی که سندی رسمی افراد است دستخوش تغییر و تحول بر اساس میل اشخاص شود. از طرفی عده‌ای اعتقاددارند که داشتن نام کوچک حق افراد است و چنانچه شخص به یک نام به‌خصوص علاقه‌مند‌است یا از نامی تنفر دارد می‌تواند نام کوچک خود را تغییر دهد. درهرحال و با هر استدلالی مرجع تشخیص این امر دادگاه است.
دادگاه و تشریفات تعویض نام
در خصوص رسیدگی به این درخواست قانون برای رفاه حال متقاضیان، به آنان اجازه داده تا این درخواست را در قالب دادخواست به دادگاه محل اقامت خود و به طرفیت اداره ثبت‌احوال شهرستان یا بخش صادرکننده سند سجلی، طرح و اقامه کند. این دعوا به‌اصطلاح حقوقدانان دعوای غیرمالی است و هزینه آن پنج هزار ریال بابت اصل دعوی و هزار و ۱۰۰ ریال بابت اوراق به‌اضافه ۲۰۰ ریال برای هر صفحه کپی برابر اصل است.
برابر قانون هرکسی باید دارای نام خانوادگی باشد و هیچکس حق ندارد از نام خانوادگی دیگری برای خودش استفاده کند و کسی که نام خانوادگی‌اش بدون اجازه او اتخاذشده می‌تواند اقامه دعوی کند و در حدود قوانین مربوط تغییر نام خانوادگی غاصب را بخواهد. چنانچه شخص نام خانوادگی خود را که در دفاتر سجل احوال ثبت‌شده تغییر دهد هر ذی‌نفعی می‌تواند به این امر اعتراض کند. برای تغییر نام خانوادگی اداره ثبت‌احوال صلاحیت دارد. برای انتخاب نام خانوادگی حق تقدم با اشخاصی است که آن نام در دفاتر مخصوص نام خانوادگی اداره ثبت‌احوال به ثبت می‌رسد و دیگری حق انتخاب آن را ندارد مگر با اجازه دارنده حق تقدم البته لازم به ذکر است که این حق پس از فوت به ورثه قانونی انتقال پیدا می‌کند. هر یک از وراث نیز می‌تواند در صورت استفاده از نام خانوادگی‌اش توسط دیگری این امر را مورد اعتراض قرار دهد و تغییر نام خانوادگی او را از دادگاه بخواهد. البته با رضایت همه وراث شخص می‌تواند از نام خانوادگی آنان استفاده کند.
نام خانوادگی فرزندان همان نام خانوادگی پدر خواهد بود ولی فرزندان کبیر حق‌دارند برای خود نام خانوادگی دیگری انتخاب کنند. سوتیتر ۲ [زن نیز می‌تواند با موافقت شوهرش تا زمانی که در قید زوجیت است از نام خانوادگی همسرش بدون رعایت حق تقدم استفاده کند و در صورت طلاق ادامه استفاده از نام خانوادگی منوط به اجازه شوهر خواهد بود.] ازاین‌رو باید توجه داشت که مرجع رسیدگی به درخواست تغییر نام خانوادگی اداره ثبت‌احوال است نه دادگاه ولی رسیدگی به اعتراض صاحب‌نام خانوادگی مبنی بر غصب نام خانوادگی توسط دیگری با دادگاه است.منبع: حمایت