قراردادهای اداری
قراردادهای اداری
قراردادهای اداری
قراردادهای اداری نظام حقوقی متفاوتی از قراردادهای خصوصی دارند، طوری که این قراردادها جزء نظام حقوقی عمومی هستند و از قواعد حقوق عمومی پیروی می‌کنند. چون امروزه قواعد و قراردادهای حقوق خصوصی به دلیل پیشرفت فن‌آوری و اجتماعی شدن قراردادها جوابگو نمی‌باشند، بنابراین قراردادهای اداری به وجود آمده‌اند.
تعریف قراردادهای اداری:
این اصطلاح ناظر به قراردادهایی است که لااقل یک‌طرف آن اداره‌ای از ادارات عمومی بوده و برای تأمین پاره‌ای از خدمات عمومی و هم به‌عنوان حقوق عمومی منعقد می‌شود؛ مثل قراردادی که به‌وسیله آن کشیدن خطوط آهن به شرکت مشخصی اعطاء می‌گردد.
عناصر قراردادهای اداری:
1 ـ لزوم حضور یک شخص حقوق عمومی: منظور از سازمان عمومی، سازمانهای دولتی اعم از وزارتخانه، مؤسسه عمومی و مؤسسات وابسته به دولت است؛
2 ـ هدف عمومی: هدف قراردادهای اداری، باید عمومی باشد چراکه دولت برای تأمین و ارائه خدمات عمومی است، مثل قرارداد راه‌سازی؛
3 ـ پیروی این قراردادها از احکام مخصوص: این احکام لازمه قراردادهای اداری هستند مثل اقتداری، ترجیحی و حمایتی بودن؛
4 ـ صلاحیت دادگاههای اداری برای رسیدگی به اختلافات حاصل از قراردادهای اداری؛ منظور از دادگاههای اداری، دیوان عدالت اداری است.
اقسام مهم قراردادهای اداری:
1 ـ قرارداد مقاطعه: قراردادی است که به‌موجب آن اداره یا مؤسسه عمومی، فروش کالا یا انجام عمل معینی را در قبال قیمت معین و با شرایط معین و مدت معین، به شخص یا اشخاص معینی به نام مقاطعه‌کار واگذاری می‌کند. قرارداد مقاطعه خود انواع فرعی مثل مقاطعه ساختمانی و مقاطعه ملزومات و حمل‌ونقل و امور دیگر دارد. قرارداد مقاطعه ترکیبی از عقد اجاره و بیع است؛
2 ـ قرارداد قرضه عمومی: قراردادی که به‌موجب آن، دولت، وجوهی را به‌عنوان وام و با بهره معین، از شخص یا اشخاص معینی دریافت کرده تا در سررسید مشخص، اصل‌وفرع آن را با هزینه‌های مربوطه به وام‌دهنده، کارسازی نماید؛
3 ـ قرارداد امتیاز امر عمومی: عبارت از واگذاری امر اداره یا بهره‌برداری از یک امر عام‌المنفعه و یا مربوط به ثروت عمومی، به‌طور انحصاری به شخص یا اشخاص معینی، در مدت معین است که شخص امتیاز گیرنده حق تولید و عرضه و برداشت حقوق قراردادی خود را در برابر پرداخت سهم سازمان عمومی دارا خواهد بود؛
4 ـ پیمان استخدامی: یکی از قراردادهای رایج در نظامهای اداری، قرارداد استخدام عمومی است که توسط آن کارمند غیررسمی یا پیمانی توسط سازمانهای عمومی استخدام می‌شوند. طبق ماده 6 قانون استخدام کشوری، مستخدم پیمانی کسی است که موجب قرارداد، به‌طور موقت و برای مدت معین و برای کار مشخصی استخدام می‌شود؛
5 ـ قرارداد عاملیت: که موجب آن، شخص یا اشخاص معین، در مقابل دریافت حق‌العمل‌کاری معین، به اجرا و اداره عملیات معینی که از طرف سازمان عمومی، به عهده آنها گذارده شده است، می‌پردازد.
ویژگیهای پیمانهای اداری:
انعقاد قراردادهای اداری شبیه سایر بر قراردادها نیست؛ بلکه، منوط و مشروط به رعایت قواعد و تشریفات خاصی است و دارای ویژگیهایی است ازجمله:
1 ـ وجود محدودیت در اصل آزادی قراردادی: طوری که مقامهای اداری در انتخاب پیمان و شکل قرارداد آزادی کامل ندارند و دارای محدودیت هستند.
برخی تفاوتهای قراردادهای اداری با قراردادهای مدنی و غیر اداری:
1 ـ تفاوت ازلحاظ تشریفات: قراردادهای اداری دارای تشریفات خاص و زیادی نسبت به قراردادهای مدنی هستند؛ مانند تشریفات مناقصه و مزایده در معاملات دولتی؛
2 ـ تفاوت ازنظر صلاحیت: در قراردادهای مدنی اهلیت داشتن، مهم است ولی در قراردادهای اداری وجود صلاحیت و اختیار قانونی جهت انعقاد قرارداد از ارکان این نوع پیمانها است. صلاحیت یادشده، شامل صلاحیت ذاتی، محلی و شخصی است؛
3 ـ تفاوت به اعتبار برخی اصول مهم حقوقی: اصل آزادی قراردادها و اصل نسبی بودن قراردادها از اصول مهم نظامهای حقوقی می‌باشند که این دو در قراردادهای اداری با مدنی متفاوت است. اصل آزادی قراردادها در پیمانهای اداری کمرنگ است. تفاوت دیگر در اصل تبعیض ناپذیری و مساوی بودن افراد در استفاده از مزایای اداره امور عمومی است که این امر در پیمانهای اداری حایز اهمیت است. منبع؛ وب‌سایت پژوهشکده باقرالعلوم
منابع نوشتار:
1- انصاری، ولی ا…؛ کلیات حقوق قراردادهای اداری، تهران، نشر حقوقدان، 1380، چاپ دوّم، ص 80-20.
2- جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر و کتابخانه گنج دانش، 1376، چاپ 8، ص 533.
3- زندی حقیقی، منوچهر؛ اقتصاد مالیه عمومی، تهران، انتشارات آذر، 1347، چاپ 4، ص 129-125.