فرهنگ صحیح آپارتمان‌نشینی از منظر اسلام (قسمت 6)

فرهنگ صحیح آپارتمان‌نشینی از منظر اسلام ^{(قسمت 6)}

   معضلات و آسیبهای آپارتمان‌نشینی از جمله مسایلی است که انسانهای زیادی را درگیر خودکرده و مشکلاتی را برای آنها پیش آورده است.

از این‌رو باید از متون اسلامی برای حل آنها راهکارهایی عملیاتی ارائه کرد. به گفته آقای قرائتی اسلام نظرات فراوانی درباره مسکن دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: «انتخاب مکان»، «با چه پولی خانه بسازیم»، «مساحت خانه چقدر باشد»، «مقدار زیربنا چقدر باشد»، «دیوارکشی و اهمیت آن»، «جای دستشویی و حمام و اتاق خواب کجا باشد»، «سفیدکاری و گچ‌بری»، «ارتفاع سقف از زمین»، «تجملات خانه»، «خریدوفروش خانه»، «خانه‌سازی برای دیگران اعم از فرزندان و خویشان و در بیابان برای کاروانسراها و مسافرین»، «اجاره دادن خانه»، «اشراف داشتن بر منزل دیگران»، «ناودان خانه‌ها»، «دولت و خانه‌سازی»، «محکم سازی خانه»، «خانه مسؤولین مملکتی باید چگونه باشد»، «آپارتمان»، «امنیت در خانه و محدوده آن»، «محل نماز در خانه» و بالاخره «خانه ابدی».

کارکردهای اجتماعی مسکن

تربیت خانواده

خانه‌های وسیع با داشتن اتاقهای کافی و معماری اسلامی نقش بسیار مهمی در آرامش بخشی، تربیت و هویت بخشی به فرزندان ایفا می‌کنند. بازی و جنب‌وجوش کودکان که مورد تأکید روایات اسلامی است، در خانه‌های بزرگ محقق می‌شود. خانه‌های آپارتمانی به‌واسطه تنگی فضا و غیراصولی بودن معماری نوعاً دارای آسیبهای فراوانی نسبت به تربیت فرزندان دارند.

یکی از برزگ‌ترین آسیبهای آپارتمان‌نشینی فاصله اعضای خانواده از هم فردی گرایی و مشغول شدن به وسایل ارتباطی الکترونیکی است. برای کاستن از این آسیب لازم است اعضای خانواده ساعاتی (و نه دقایقی) از روز را باهم باشند؛ مثلاً اگر قرار است فیلمی از تلویزیون تماشا کنند، در کنار هم و باهم این کار را انجام دهند. در مورد امام کاظم (علیه‌السلام) روایت‌شده است: «و کانَ اَوصَلَ النّاسِ لأِهلِهِ و رَحِمِهِ؛ [امام کاظم] بیشترین پیوند را با خانواده و خویشان خود داشت».[29]

یکی از آثار باهم بودن در خانواده کمک و یاری علمی و معنوی اعضای خانه به همدیگر است. وقتی باهم بودن را بیشتر تجربه کنند، می‌توانند کلمات حکمت‌آمیز و راههای رسیدن به معنویت را برای هم کنند. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «لَا یزَالُ الْمُؤْمِنُ یورِثُ أَهْلَ بَیتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّی یدْخِلَهُمُ الْجَنَّهَ [جَمِیعاً]؛ مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره‌مند می‌سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند». [30]

از آنجا که بسیاری از خانواده‌ها مجبور به زندگی در آپارتمان هستند، بهتر است والدین برای کاهش آسیبهای جسمی و روحی آپارتمان‌نشینی به نکاتی توجه داشته باشند؛ بنابراین توصیه ما به آنها این است که اجازه ندهند کودکان بدون محدودیت پای تلویزیون بنشینند و یا بازی رایانه‌ای انجام دهند. به آنها اجازه فعالیت بدنی و جست‌وخیز بدهند تا استخوانهای محکم و قوی داشته باشند. متخصصان بیان می‌کنند که پدر و مادر در طی روز باید زمانی را به بازی کودکان اختصاص دهند و آنها را به نزدیک‌ترین پارک محل خود ببرند و خودشان برای بازی با بچه‌ها وقت بگذارند.

برای جبران کاستیهای آپارتمان والدین می‌توانند کودکان را در کلاسهای ورزشی ثبت‌نام کنند تا حداقل هفته‌ای ۳ بار کودک بتواند انرژیهای خود را تخلیه کند. رفتن به کوه، فضاهای خارج از شهر و پارکهای تفریحی هم در تربیت صحیح فرزندان نقش مهمی دارند. لازم است والدین با برنامه‌ریزی و گذاشتن وقت برای فرزندان خود شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کنند که بچه‌ها دچار بی‌قراری و کم‌تحرکی نشوند و بتوانند توانمندیهای خود را بروز دهند.

علاوه بر مسایل روحی و جسمی که باید آپارتمان‌نشینان برای آن در درون خانواده برنامه داشته باشند، ایجاد نمازخانه در خانه در روایات زیادی توصیه‌شده است. البته ایجاد نمازخانه به معنای اختصاص دادن اتاقی به این عنوان نیست، بلکه اختصاص دادن محلی در خانه مخصوص نمازخواندن است. امام صادق (علیه‌السلام) فرموده است: «إتخذ مسجدا فی بیتک؛ در قسمتی از خانه خود مکانی را برای نماز گزاردن اختیار کنید». در روایتی از ایشان به اختصاص اتاقی برای این منظور تصریح‌شده است: «أنّی أحبّ لک أن تَتَّخِذَ فِی دارِکَ مَسجِداً فی بَعضِ بُیوتِکَ». [31] وجود چنین فضا و مکانی در داخل آپارتمان احساس معنوی خوبی به اعضای خانواده به‌ویژه کودکان می‌بخشد که می‌تواند بسیاری از آسیبهای روانی آپارتمان‌نشینی را برطرف کند.

برنامه‌هایی برای تقویت جسم و روح

1) برنامه‌های معنوی

در آموزه‌های اسلامی وقتی انسانهای با محیطهای آسیب‌زایی مواجه می‌شوند، یاری‌گرفتن از صبر و معنویت توصیه می‌شود. هرچه آسیب‌زایی و مخاطرات بیشتر باشد، تکیه‌بر معنویت هم باید بیشتر باشد؛ بنابراین ساکنین آپارتمانها که با آسیبهای فراوانی مواجه هستند، لازم است برنامه‌های ثابت و منظمی در جهت معنویت افزایی خود و اعضای خانواده خود داشته باشند. این برنامه‌ها باید تنوعی از عبادتها، دعاها و نمازهای فردی تا برنامه‌های معنوی جمعی را دربر بگیرد؛ چراکه برخی اوقات عبادتهای جمعی و در برخی اوقات راز و نیازهای فردی گره‌گشا است. قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از شکیبایی و نماز یاری جویید، زیرا خدا با شکیبایان است».[32] در این آیه به مسلمانان دستور داده می‌شود تا در برابر حوادث سخت زندگی از صبر و نماز یاری بجویند. انسان اگر در میان مشکلات متعدد و حوادث ناگوار به قدرت نامحدود الهی متصل نباشد، متلاشی می‌شود. انسانِ مرتبط با خداوند در حوادث و سختیها خود را نمی‌بازد. هرچه پرواز معنوی فرد بیشتر باشد و بالاتر رود، دنیا و مشکلات آن کوچک‌تر می‌شود. در روایات می‌خوانیم که هرگاه کار سختی برای حضرت علی(علیه‌السلام) پیش می‌آمد، حضرت دو رکعت نماز می‌خواند. این سیره را بوعلی سینا نیز عمل می‌کرد.[33]

2) برنامه‌های فرهنگی ـ مذهبی

داشتن برنامه‌هایی مثل حضور در مسجد، هیأتهای هفتگی، پایگاه بسیج، کانون فرهنگی، کانونهای قرآنی، جلسات قرآنی، جلسات مربوط به ساختمان و… علاوه بر این‌که صمیمیت را در بین اعضای مجتمعها و بلوکهای آپارتمانی بیشتر می‌کند، جامعه‌پذیری و مسؤولیت‌پذیری افراد را در قبال جامعه و محیطی که در آن زندگی می‌کنند را بالا می‌برد.

3) ورزش

ورزش در آپارتمانها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ چراکه با سلامتی انسانها ارتباط تنگاتنگ دارد. کم‌تحرکی در آپارتمانها باعث بسیاری از بیماریها و آسیبهای جسمی و روحی است. امام صادق (علیه‌السلام) توصیه فرمودند: «ولاتسمنوا تسمُّن الخنازیر للذبح: از چاق شدن همانند خوکهایی که برای ذبح نگهداری می‌شوند، بپرهیزید». [34] پیامبر اکرم (ص) فرمود: «المؤمن القوی خَیرٌ و أحَبُّ مِنَ المُؤمِنِ الضَّعیف؛ شخص باایمان قوی و نیرومند از شخص باایمان ضعیف بهتر و دوست‌داشتنی‌تر است».[35]

آپارتمان‌نشینان باید برنامه منظم ورزشی، جمعی یا فردی، داشته باشند. ورزش جمعی علاوه بر نشاط و صمیمیت بیشتری بین همسایگان ایجاد می‌کند. شرکت در ورزشهای جمعی یا ورزشهای فردی و یا برگزاری مسابقات ورزشی می‌تواند برای ساکنین بسیار مفید باشد. منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه

پی‌نوشت:

[29]. آینه یادها، ص 142.

[30]. مستدرک الوسائل، ج 12، ص 201.

[31]. شاخصهای معماری و شهرسازی اسلامی، ص 66 و 93.

[32]. بقره: 153.

[33]. تفسیر نور. ج،1 ص 238.

[34]. الکافى، ج 6، ص 270؛ الحیاه، ج 4، ص 206.

[35]. الاسلام والطب، ص 263.

ادامه دارد