ضمانت
ضمانت
ضمانت
مسؤولیتی که در ورای یک امضاء وجود دارد!
معمولاً منظور ما از به کار بردن لفظ ضمانت، «عقد ضمان» است. ماده 648 قانون مدنی آن را به این صورت تعریف کرده است: «عقد ضمان عبارت‌اند از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده می‌گیرد.»
بنابراین اتفاقی که معمولاً بعد از واقع‌شدن این عقد رخ می‌دهد این است که مدیون از دینی که بر عهده دارد، رها می‌شود و ضامن تعهد می‌کند که آن را بپردازد. «ضمان» عقد است و طلبکار و ضامن دو طرف این عقد هستند؛ بنابراین در انعقاد این عقد، مدیون اصلی نقشی ایفا نمی‌کند هرچند بعدازاینکه قرارداد فوق منعقد شد چون با منافع مدیون اصلی گره می‌خورد، پای وی نیز وسط کشیده می‌شود. ضمان، یک عقد تبعی است؛ بنابراین تا طلبی وجود نداشته باشد، به‌طورقطع عقد ضمانی هم منعقد نخواهد شد. هدف اصلی به وجود آمدن این عقد سودجویی و معامله نیست، بلکه هدف اصلی آن ارفاق به مدیون و گره‌گشایی از کار او است. این وصف ضمان تنها جنبه اخلاقی ندارد و ازنظر حقوقی هم در احکام آن اثر دارد. به همین دلیل است که اگر ضامن اطلاع دقیقی از مقدار و اوصاف و شرایط دینی که ضمانت آن را می‌کند نداشته باشد بازهم این قرارداد صحیح است؛ بنابراین ممکن است شخصی از درمانده‌ای ناشناس ضمانت کند.
ضمانت از وام‌گیرنده، برخلاف آنچه پیش‌ازاین به‌عنوان اثر معمول عقد ضمان گفتیم، منجر به برائت وام‌گیرنده نمی‌شود و ضامن را تبدیل به مدیون اصلی نمی‌کند بلکه ضامن التزام خود را به تأدیه دین مدیون، مشروطه به عدم تأدیه مدیون اصلی می‌کند
شرایط ضمانت در بانکها چگونه است؟
رایج‌ترین مفهوم ضمانت در جامعه
عقد ضمانی که در قانون تعریف و شرایط آن بیان‌شده است، موجب انتقال دین از مدیون به ضامن می‌شود بنابراین با وقوع این عقد، مدیون اصلی دیگر دینی بر گردن نخواهد داشت و از این لحظه، ضامن مدیون به شمار خواهد آمد؛ اما قراردادهای ضمانی که امروزه منعقد می‌شود، به‌خصوص آنچه شهروندان در هنگام ضمانت از وام‌گیرندگان در مقابل بانک تعهد می‌کنند، کمی با ضمانی که در قانون مدنی به‌عنوان رایج‌ترین شکل آن توصیف‌شده، متفاوت است. ضمانت از وام‌گیرنده، برخلاف آنچه پیش‌ازاین به‌عنوان اثر معمول عقد ضمان گفتیم، منجر به برائت وام‌گیرنده نمی‌شود و ضامن را تبدیل به مدیون اصلی نمی‌کند بلکه ضامن التزام خود را به تأدیه دین مدیون، مشروطه به عدم تأدیه مدیون اصلی می‌کند؛ بنابراین اگر مدیون اصلی نپرداخت، بانک سراغ ضامن می‌رود و طلب خود را از او می‌گیرد. در چنین شرایطی سؤالی که برای ضامن پیش می‌آید این است که چطور می‌تواند طلب خود را از مدیون اصلی بگیرد؟ راهکاری که پیش روی ضامن قرار دارد این است که بعد از پرداخت دینی که ضمانت آن را کرده است علیه مدیون اصلی اقامه دعوا کند و آنچه پرداخت کرده است را بگیرد. توصیه‌ای که به ضامن می‌توان کرد این است که اگر نسبت به بروز مشکل در آینده مشکوک است، اقدامات احتیاطی مثل شناسایی آدرس دقیق بدهکار و نحوه دسترسی به وی را انجام دهد.
در عقد ضمان می‌توان مانند کلیه معاملات دیگر بنا بر ماده 399 و ماده 456 قانون مدنی شرط کرد که در مدت معینی برای ضامن اختیار فسخ وجود داشته باشد.
ضامن چک چه تعهداتی دارد؟
ضمانت در اسناد تجاری
کاربرد رایج دیگر ضمانت، در اسناد تجاری مثل چک، سفته و برات است. ممکن است کسی که به‌جای وجه نقد چک قبول می‌کند برای اینکه در آینده دچار دردسر نشود از طرف مقابل درخواست کند که شخص معتبری پشت چک او را به‌عنوان ضامن امضا کند. دراین شرایط ضامن چک، با درج عباراتی مثل «پرداخت وجه این چک تضمین می‌شود» و امضای آن، پرداخت وجه چک را ضمانت می‌کند. بسته به شرایط ممکن است قیدهایی نیز به عبارت فوق اضافه شود؛ به‌عنوان‌مثال ممکن است چکی چند دست چرخیده باشد و ضامن تنها قصد داشته باشد که از یکی از انتقال‌دهندگان چک ضمانت کند که دراین صورت ضمانت را با قید نام وی محدود می‌کند. عبارات استفاده‌شده بسته به شرایط و روابط طرفین دارد اما به‌هرحال، باید لفظ ضمانت مورداشاره قرار گیرد در غیر این صورت امضای پشت چک حکایت از «ظهر نویسی به‌عنوان انتقال» خواهد داشت و امضاکننده چک به‌جای مسؤولیتهای ضامن، مسؤولیتهای انتقال‌دهنده چک را خواهد داشت که تفاوتهایی باهم دارند. ضمانت کننده چک باید توجه داشته باشد که درصورتی‌که دارنده آن پس از عدم امکان وصول وجه، مهلتهای قانونی را رعایت کند می‌تواند بدون مراجعه به دیگر مسؤولان چک، مستقیماً وجه چک را از ضامن مطالبه کند. اگر ضامن از صادرکننده چک ضمانت کرده باشد، دارنده چک حتی بدون رعایت مهلتها نیز می‌تواند به وی برای وصول طلب خود مراجعه کند.
شرایط از بین رفتن تعهد ضامن چیست؟
فسخ ضمان
وضعیت دیگری که معمولاً در عقد ضمان ایجاد سؤال و ابهام می‌کند، شرایطی است که ضامن در میانه راه از تعهد خود پشیمان می‌شود و قصد دارد که از ضمانت خود صرف‌نظر کند. قبل از هر چیز باید توجه داشت که ضمان عقد لازمی است و هیچ‌یک از طرفین نمی‌توانند آن را فسخ کنند. یکی از راههای انحلال این عقد آن است که ضامن و طلبکار با توافق مدیون اصلی آن را اقاله کنند. علاوه بر تراضی سه‌جانبه، در صورت وجود شرایط زیر، ضامن می‌تواند عقد ضمان را فسخ کند: اگر در قرارداد اصلی، ضامن حق فسخ را برای خود شرط کرده باشد دلیل موجهی برای برهم زدن عقد فراهم کرده است. در عقد ضمان می‌توان مانند کلیه معاملات دیگر بنا بر ماده 399 و ماده 456 قانون مدنی شرط کرد که در مدت معینی برای ضامن اختیار فسخ وجود داشته باشد. دراین صورت ضامن در مهلت مقرر می‌تواند آن را فسخ کند. تخلف از شرایط عقد، دلیل دیگری است که می‌تواند به ضامن حق فسخ بدهد. درصورتی‌که از مقررات عقد تخلف شود امکان فسخ عقد برای کسی که شرط به نفع اوست، بنابراین اگر در عقد ضمانت شرطی به نفع ضامن وجود داشته باشد که طلبکار آن را نقض کند، ضامن حق فسخ خواهد داشت. طلبکار نیز علاوه بر شرایط فوق درصورتی‌که در هنگام انعقاد عقد ضمان به ناتوانی مالی ضامن جاهل باشد می‌تواند با فسخ قرارداد، جلوی بروز مشکلات بزرگ‌تر را بگیرد.
منبع: تبیان