حقوق و مزایای کارگر در یک نگاه
حقوق و مزایای کارگر در یک نگاه
حقوق و مزایای کارگر در یک نگاه
محمد حسین قشقایی- کارشناس تأمین اجتماعی
حقوق و مزایای کارگر موضوع این شماره است. در ابتدا باید این نکته را متذکر شویم که ضوابط و مقرراتی که در قوانین کار و تأمین‌اجتماعی عنوان شده، حداقل امتیازاتی است که برای امرار معاش و دوام زندگی کارگر در نظر گرفته شده است، بنابراین نباید تصور شود که حمایت از قشر کارگر و مولد باید در همان حد باقی بماند، بلکه باید سعی شود با مکانیزمهای مختلف این امتیازات تقویت شود. در مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی نیز بر این امر تأکید شده که مقررات و ضوابط جهان شمول مربوط به حقوق و مزایای کارگران، در سطح حداقلی تعریف شده و این ضوابط کف حمایتهایی است که باید برای نیروهای مولد در نظر گرفته شود و هر کشور به فراخور توانمندی اقتصادی موظف است از این حد فراتر رود. ولی این حداقلها باید در تمامی کشورها، چه ضعیف و چه قوی، رعایت شود. اگرچه در بسیاری از کشورها این حداقلها نیز هنوز برقرار نشده، ولی سعی و تلاش برای بهبود وضعیت و نیل به حمایتهای مکفی از کارگران ادامه دارد.
حقوق و مزایای کارگران را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد. مواردی‌که در هر وضعیت و حالتی باید پرداخت شود و همه کارگران به‌طور یکسان از آن بهره‌مند می‌شوند. برخی از مزایا با وجود شرایط خاص در شخص کارگر مورد پیدا می‌کند، مثل تاهل یا داشتن اولاد. برخی از مزایا نیز به تحقق شرایط و انجام وظایفی موکول شده که در صورت انجام آن وظایف، کارگر مستحق آنها می‌شود، مثل اضافه‌کاری.
1- پرداختیهایی که در هر حالت باید به کارگر داده شود:
حقوق: پرداخت حقوق به کارگر بابت کاری که برای کارفرما انجام می‌دهد یکی از عناصر اولیه و اصلی ایجاد رابطه کاری بین کارگر و کارفرماست و چنان‌چه در این ارتباط حقوقی به کارگر پرداخت نشود، اصولا مناسبات کاری به وجود نمی‌آید و مقررات کار بر آن حاکم نخواهد بود. از این رو در مواردی که شخصی برای دیگری بدون دریافت حقوق کاری را انجام دهد، از شمول قانون کار و مقررات مربوطه خارج است. بنابراین پرداخت حقوق در بازه زمانی خاص (روزانه، هفتگی یا ماهانه) نخستین تعهد کارفرما به کارگر است که نباید از حداقل حقوق تعیین شده در سال مربوطه کمتر باشد.
بیمه کارگر: بیمه کردن کارگران از اولین روز اشتغال آنها در کارگاه به موجب ماده 148 قانون کار یکی دیگر از وظایف زایل‌ناشدنی کارفرماست. این مسؤولیت کارفرما به هیچ وجه حتی با توافق و درج در قرارداد کار از گردن وی ساقط نمی‌شود. باید توجه داشت که مسئولیت بیمه کردن کارکنان با کارفرماست و کارگر در این زمینه هیچ‌گونه مسؤولیتی ندارد. نپرداختن حق‌بیمه به سازمان مستلزم جرایم و مجازاتهایی است که در قانون کار و تأمین‌اجتماعی منعکس شده است.
بن: مبلغ بن در سال جاری 110 هزار تومان است و همه کارگران بدون استثنا از این امتیاز برخوردار می‌شوند. بن مشمول کسر حق‌بیمه است.
حق مسکن: فوق‌العاده حق مسکن 40 هزار تومان است که به همه کارگران فارغ از داشتن مسکن شخصی، قابل پرداخت است. حق مسکن نیز مشمول بیمه است.
حق سنوات: به کلیه کارگران چه قرارداد موقت و چه دایمی به ازای هرسال کار یک‌ماه حقوق مبنا به‌عنوان حق سنوات پرداخت می‌شود. کسانی که کمتر از یک سال مشغول به کار بوده‌اند متناسب با مدت اشتغال مستحق دریافت حق سنوات هستند. مثلا کسی که سه ماه کار کرده سه دوازدهم آخرین حقوق مبنا حق سنوات دریافت می‌کند. حق سنوات مشمول کسر حق‌بیمه نیست.
عیدی: شامل دو ماه حقوق مبناست که از سه برابر حداقل حقوق سال مربوطه بیش‌تر نشود. پرداخت عیدی هم برای کلیه کارکنان الزامی است و به نسبت مدت اشتغال باید پرداخت شود. عیدی نیز مشمول بیمه نیست.
- برخی از مزایا در صورتی به کارگر تعلق می‌گیرد که دارای شرایط شخصی خاصی شود. موارد آن عبارت است از:
حق اولاد (عائله‌مندی): مبلغی است که در صورت داشتن فرزند به کارگر پرداخت می‌شود و معادل سه روز حقوق بابت هر فرزند به‌طور ماهیانه است. حق اولاد مشمول کسر حق بیمه نیست. لازم است یادآور شویم که با اصلاحات اخیر محدودیت تعداد فرزندان به دو فرزند لغو شده و عائله‌مندی به کلیه فرزندان حائز شرایط باید پرداخت شود.
کمک‌هزینه ازدواج: این کمک، مبلغ یک ماه متوسط مزد یا حقوق بیمه شده است و به کارگرانی تعلق می‌گیرد که برای اولین بار ازدواج می‌کنند و دارای 720 روز سابقه ظرف مدت پنج سال قبل از تاریخ ازدواج نزد سازمان تأمین‌اجتماعی هستند. کمک هزینه ازدواج در صورتی‌که زن و شوهر هر دو مشمول قانون کار و تأمین‌اجتماعی باشند، توسط سازمان مذکور پرداخت می‌شود.
غرامت دستمزد ایام بارداری و بیماری: غرامت دستمزد جایگزین حقوق کارگر و بیمه شده در شرایط خاص مثل بیماری و زایمان است که سازمان تأمین‌اجتماعی آن را می‌پردازد.
- برخی مزایا به دلیل شرایط خاص کاری و انجام کار جداگانه به کارگر تعلق می‌گیرد:
فوق‌العاده اضافه‌کاری: در صورتی که کارگر و کارفرما در مورد اضافه‌کاری با هم توافق کنند، کارگر به ازای هر ساعت اضافه‌کاری 40 درصد مزد بیش‌تر دریافت می‌کند.
فوق‌العاده شب‌کاری: چنان‌چه بخشی از کار کارگر به شب بیفتد، به ازای هر ساعت 35 درصد فوق‌العاده شب‌کاری به او تعلق می‌گیرد.
فوق‌العاده جمعه‌کاری: زمانی است که کارگر روز جمعه به کار اشتغال داشته باشد، به ازای آن مشمول اضافه دریافتی معادل 40 درصد خواهد بود.
فوق‌العاده نوبت‌کاری: کارگر به نسبت آن‌که زمانهای اشتغالش در صبح، عصر یا شب باشد از فوق‌العاده نوبت‌کاری به میزان 10، 15 یا 22 درصد برخوردار می‌شود. تمامی فوق‌العاده‌های مذکور مشمول پرداخت حق‌بیمه است.
حق مأموریت: مبلغی است که درصورتی‌که کارگر از محل کارگاه اصلی 50 کیلومتر دور شود و یا شب را در مقصد به سر برد، به او پرداخت می‌شود. این مبلغ معادل یک‌روز حقوق کارگر است. حق مأموریت مشمول کسر بیمه نیست. منبع: آتیه نو