تحولات قانون مجازات اسلامی در خصوص مسؤولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی

تحولات قانون مجازات اسلامی در خصوص مسؤولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی

دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد شاهرود

سال دفاع:1395

مقطع: کارشناسی ارشد

استاد راهنما: عسل عظیمیان

دانشجو: بهاره مروجی

چکیده:

پلان این پژوهش ازنظر دانشجو شامل پنج قسمت است. قسمت اول بیان مقدمه که شامل بیان مسئله و ضرورت پژوهش و اهداف و سؤالات و فرضیات و پیشینه تحقیق است. قسمت دوم بیان فصل اول با عنوان تعاریف و مفاهیم اختلالات روانی است. مفاهیم اختلالات روانی و مسؤولیت از دیدگاه روانشناسی و روانکاوی و رشته حقوق و فقه توضیح داده شد. قسمت سوم بیان فصل دوم با عنوان تأثیر اختلالات روانی در ارتکاب جرم است که بعد از ارائه یک تعریف برای جرم؛ پذیرش مسؤولیت کیفری نسبی و یا تخفیف مجازات به استناد کیفیات مخففه از نگاه فقه و حقوق را بیان داشتیم و ضمن توضیح اختلال روانی؛ که بی‌سازمانی شخصیتی؛ ذهنی؛ هیجانی است با پذیرش اینکه آسیبهای وارده بر عواطف علت ایجاد اختلال روانی از دیدگاه روان‌کاوان است؛ به غیرممکن بودن تشخیص مرزهای دقیق مفهوم اختلالات روانی از دیدگاه روانشناسی پی می‌بریم و می‌خوانیم که ویژگیهای متعددی چون عوامل محیطی- آناتومی افراد انسان و ژنها، کروموزومها و هورمونها– اختلالات شخصیتی در بروز اختلالات روانی و ارتکاب جرم نقش دارند؛ که از نگاه dsm-iv انجمن روان‌پزشکی امریکا، مورد سوم اختلالات شخصیتی به سه دسته شخصیتهای عجیب– هیجانی- ترسو و مضطرب تقسیم‌شده است. سپس در موضوع اختلالات روانی و ارتباطات با جرایم به‌صورت موردی ماهیت اختلال روان گسیختگی و ماهیت اختلالات خلقی و ماهیت روان دردمندی و ماهیت سایر اختلالات روانی به‌صورت جداگانه توضیح و رابطه هر یک از این اختلالات را با جرم موردبررسی قرار می‌دهیم و ارتباط بیماری صرع و عقب‌ماندگی ذهنی با جرم مطرح می‌شود. در ادامه‌ی تکمیل‌کننده‌ی آن؛ عوامل رافع مسؤولیت کیفری روان گسیختگان- مسؤولیت کیفری بیماران مبتلا به انواع اختلالات هذیانی- مسؤولیت کیفری بیماران مبتلا به اختلالات خلقی- مسؤولیت کیفری بیماران مبتلا به اختلالات دوقطبی- مسؤولیت کیفری بیماران مبتلا به انواع اختلالات شخصیت- مسؤولیت کیفری بیماران مبتلا به اختلال صرع- مسؤولیت کیفری بیماران مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی و دیگر اختلالات روانی زایل کننده مسؤولیت کیفری را مطالعه خواهیم کرد و پی می‌بریم که اختلالات روانی کاهش (تقلیل) دهنده مسؤولیت کیفری هستند. سپس تأثیر مستی بر مسؤولیت کیفری و تعاریف آنها موردبررسی قرار می‌گیرد. در قسمت چهارم که بیان فصل سوم با عنوان مفهوم جنون و حکم ناشی از آن در فقه امامیه است، می‌خوانیم که دو منشأ برای جنون در فقه وجود دارد اول عارضه‌های روانی، دوم عارضه‌های عقلی و سایر عارضه‌ها است که عارضه روانی مفهومی گسترده‌تر از عارضه عقلی (در فقه) است سپس مفهوم لغوی و اصطلاحی عقل را تعریف می‌کنیم که در اصطلاح فقها و حقوق‌دانان سه مفهوم از عقل وجود دارد و علاوه بر آن با توجه به توانایی تشخیص دو معنای متفاوت از جنون و با توجه به منشأ آن سه معنا از جنون در فقه وجود دارد و به‌این‌علت که تعیین گستره‌ی جنون در فقه ضرورت دارد. در روایات فقهی جنون به مطلق و خاص تشخیص و تقسیم‌شده است و بر اساس زمان ابتلا و شدت آن به اطباقی و ادواری تشخیص و تقسیم‌شده است تا جایگاه عرف و کارشناسان در ترسیم گستره‌ی جنون مشخص شود. در قسمت پنجم که بیان فصل چهارم با عنوان نقش اختلالات روانی در مسؤولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی است. ابتدا مسؤولیت کیفری مجرمین روان بیمار در قوانین ایران (چه با منشأ اختلال روانی باشد چه با منشأ زوال عقل چه با مصرف مواد) ذکرشده است. دراین پژوهش پس‌ازآن که با مفاهیم ذکرشده در سایر فصلها و ارتباط آن با جرم و مسؤولیت کیفری آشنا شدیم اختلالات روانی و مسؤولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی (1392) را مورد مداقه قراردادیم و مباحث تجدیدنظر شده در لایحه که تبدیل به قانون شده (ازجمله، تعیین درجات جنون- بار اثبات جنون در امور کیفری- اقدامات قضایی در قبال جنون- حدوث جنون حین ارتکاب جرم حدوث جنون تا پیش از صدور حکم قطعی- حدوث جنون پس از صدور حکم قطعی) را در ارتباط با مسؤولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی موردپژوهش و تحقیق قراردادیم تا به تحولات قانون مجازات اسلامی (1392) در خصوص مسؤولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی پی ببریم.

منبع: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران