بستن راههای تخلفات علمی با عبور از کمیت‌گرایی (6)
بستن راههای تخلفات علمی با عبور از کمیت‌گرایی (6)
بستن راههای تخلفات علمی با عبور از کمیت‌گرایی (6)
به‌جای توسعه علم، رشد مقاله را مبنا قراردادیم
مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران با بیان این‌که به‌جای توسعه علمی رشد مقاله را مبنا قرار دادیم زیرا درک درستی از توسعه علمی نداشتیم، اظهار کرد: دستگاههایی طبق برخی سنتهای موجود ذهن مسؤولان را به این سمت بردند که با افزایش آمار مقالات در عرصه داخلی و جهانی می‌توانیم انقلاب علمی کنیم استفاده کنیم. برخی از این واژه‌ها به‌قدری سیاسی شده که اساتید و محققان و سیاستمداران نمی‌توانند متفاوت از این قالبها فکر کنند. البته این شاخصها به‌طورکلی غلط نیست اما جامعیت و کاملیت را ندارد.
وی توضیح داد: بعد از سلطه ادبیات رشد در پارادایم توسعه، برای این‌که بتوانیم یک‌جانبه نگری کمی گرایانه مفهوم رشد زده توسعه را مهار کنیم و توسعه را به وظایف اصلی خود مقید کنیم مفهوم توسعه کیفی انسانی و فرهنگی را وارد کردیم؛ اما آیا آمار مقالاتی که یک هیأت علمی می‌نویسد به‌تنهایی و جدای از کیفیت و کارکرد و ارجاعات مقالات می‌تواند شاخص و ارجاع دهنده درستی به کیفیت و میزان علم فرد باشد؟
وی با بیان این‌که عدم انتقال نقد موجب می‌شود به‌تدریج میزان همکاری اجتماع و مسؤولیت جامعه علمی به حاشیه رانده شود، افزود: استقلال بدون تعریف و نهادینه کردن مسؤولیت در سطح فردی و تیمی انجمنها تحقق نمی‌یابد.
منتظر قائم تأکید کرد: نظام دانشگاهی باید از بقیه نهادها استقلال یابد که این مسأله به معنای عدم دخالت نیست بلکه دخالت و نظارت و وابستگی متقابل می‌خواهد. اگر حکومت حق دارد یک‌سویه وظیفه دانشگاه را تعریف کند دانشگاه هم حق دارد برای حکومت وارد گفتمان سازی شود و نقد کند. نمی‌شود یک‌نهاد اجتماعی را عامر و نهاد دیگر را مأمور کرد.
وی با بیان این‌که باید همشانی و همسنگی نهادهای اجتماعی و رسالت و مشروعیت را تأیید کنیم، گفت: حتی انجمنهای دموکراتیک و داوطلبانه در حوزه علم از افرادی تشکیل می‌شود که برای توزیع منافع و نه برای پذیرش مسؤولیت مشترک گرد هم جمع شده‌اند. به تعبیری زمانی که برای چاپ مقاله نویسنده و دبیر داخلی و داور منفعت مشترک دارند نمی‌توان انتظار عملکرد مثبت ر ا داشت.
مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران تصریح کرد: استقلال نباید افراطی خوانده شود بلکه استقلال سکه‌ای است که آن رویش مسؤولیت خواهی و مسؤولیت فردی و جمعی خواستن از نظام دانشگاهی است و تشویق افرادی است که رویکرد انتقادی دارند.
تقویت روحیه مدرک‌گرایی در راستای افزایش منزلت اجتماعی!
دکتر کیا نیز در رابطه با علل تسلط کمیت بر کیفیت در دانشگاهها و مراکز علمی کشور، با بیان این‌که طبق اعتقاد علمای علوم انسانی باید به علم و سابقه بپردازیم، گفت: مسایل رخ‌داده در حوزه علم به این دولت یا دولت قبل بستگی ندارد بلکه به سابقه سی‌ساله ما برمی‌گردد که در طول این دوران رشد کمیت مدنظر قرار گرفت و این ایده کمیت گرایانه به کیفیت تسلط پیدا کرد.
وی تصریح کرد: افزایش کمی دانشگاهها، شرایط بعد از جنگ و سیاستهای دوره سازندگی منجر شد. بخش خصوصی در کنار بخش دولتی فعال شود و نگاهها تغییر کند که از این مقطع شاهد تسلط کمیت بودیم. به‌گونه‌ای که تراکم جمعیت از مدارس به سمت دانشگاهها و سپس به سمت دکتری رفت که این جمعیت انتظار صدور فله‌ای مدرک را دارند که بخشی از این مسأله می‌تواند به دلیل سیاستهای غلط ما در گذشته باشد.
مدیر گروه روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: زمانی که وزارت علوم ابلاغ می‌کند برای ارتقا دانشمندان نخبه و اساتید باید مقاله تولید شود و آمار سازی صورت گیرد و کمیت بالا رود بنابراین فرد فقط تلاش می‌کند که آمار را افزایش دهد و کتاب سازی و مقاله سازی کند و در نهایت نیز با رتبه‌ای که از سوی ما دریافت می‌کند به‌عنوان محقق و پژوهشگر برتر نیز انتخاب می‌شود.
کیا با بیان این‌که آیین‌نامه‌ها و مقرراتی که از قبل وضع‌شده و سیاستهایی که در سطح کلان آموزش عالی در مورد جایگاه علم در کشور داشتیم و هم‌چنین ریشه‌ها و استقلال حرفه‌ای که داشته موجب شده انتظار بیش‌ازحد از دانشگاهها داشته باشیم، گفت: اگر دانشگاه را مرکز علمی بدانیم بنابراین توقع داریم که در همان زمینه نیز کار کند اما سیاستهای گذشته ما منجر شده که وضع دانشگاهها چندان قابل دفاع نباشد.
وی با اشاره به این‌که اثرات کمیت گرایی در آینده بیشتر دیده می‌شود، افزود: ما مدرک‌گرایی و تجاری‌سازی کرده‌ایم به‌گونه‌ای که علم دیگر برای کسب معرفت نیست و هدف از پرداختن به علم و دانش اخذ مدرک، کاریابی و تأمین شدن است که این مسایل موجب می‌شود فرد نه تنها مهارت و شغلی پیدا نکند بلکه بین دانشگاه و صنعت نیز فاصله ایجاد می‌شود.
کیا تصریح کرد: بین دانشگاه و صنعت دو دیوار جدا کشیده‌ایم و رشته‌هایی را تدریس می‌کنیم که اصلاً شاید نیاز کشور نیز نباشد (همچون تدریس مطالعات شهری در دانشگاههای روستا) اما بااین‌حال در این رشته‌ها هزینه صرف می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت که نگاه ما به علم تغییر کرده و در دوره اخیر با رشد کمیت گرایی تغییر نگرش به علم بیشتر شده به‌گونه‌ای که اغلب افراد جامعه برای افزایش منزلت اجتماعی به مدرک‌گرایی رو آورده‌اند.
مدیر گروه روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این‌که این مطلب به این معنا نیست که همه دانشگاهیان فاقد مهارت هستند، گفت: از طرفی ستادی از سوی وزارت علوم و بهداشت برای نظارت بر عملکرد علمی استاد و دانشجو تشکیل‌شده و از سویی دیگر خود دانشگاه نیز در این زمینه کار می‌کند. این مسأله موجب شده این نهادها کار جزیره‌ای کنند و هرکدام با بودجه‌هایی که دریافت می‌کنند در قالب طرحهای پژوهشی و پایان‌نامه‌ها کار موازی انجام دهند. در این میان نیاز به سیستمی داریم که فعالیت این نهادها را متمرکز کند.
وی با بیان این‌که باید مسایل علت‌یابی شده و در سیاستهای علمی تغییری ایجاد کنیم، افزود: شرایط اقتصادی و اجتماعی به این سمت رفته است که در ابتدا کار و زندگی را باید سامان داد و سپس اگر وقت شد به دنبال علاقه و دانشگاه رفت؛ بنابراین برای حل مسایل پرداختن به ریشه‌ها مهم است و باید با تدوین قوانین و سیاست‌گذاریهای درست از تجربیات مثبت کشورهای دیگر استفاده کنیم تا برای حفظ هویت علمی دانشگاهها معیارهای مشخصی داشته باشیم. منبع: ایسنا