بررسی سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت در حقوق ایران

بررسی سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت در حقوق ایران

نویسنده: غلامعلی اورنگیان

چکیده

یکی از مباحث و دغدغه‌های امروزین کسبه، سرقفلی و مسایل راجع به آن است. سابقه تاریخی، «سرقفلی» بسیار طولانی است و مبنای آن توافق طرفین است، اما در مورد حق کسب و پیشه و تجارت قضیه برعکس است. این پدیده در حقوق ایران ظهوری ناگهانی داشته و در یک مقطع تاریخی خاص در حقوق ما پدیدار شده است. لیکن در قوانینی که در سالهای 1339 و 1356 و 1362 به تصویب رسید، ذکری از سرقفلی و احکام مربوط به آن نشد. در قانون روابط موجر و مستأجر سال 1376 حق سرقفلی رسمیت یافته، احکام و مقررات آن را تبیین کردند. به نظر می‌رسد در اماکن تجاری در بسیاری از شغلها محل کار برای شخص اهمیت زیادی دارد. به این صورت که وقتی شخصی مغازه‌ای باز می‌کند، بعد از یک مدت اعتبار و مشتریهایی پیدا می‌کند. حق سرقفلی ناظر به همین حالت است؛ یعنی حقی که برای صاحب مغازه در رابطه با مشتریها و محل پیدا می‌شود؛ زیرا اگر مستأجر محل کارش را تغییر دهد، مشتریهای خود را از دست می‌دهد و مجدداً باید از ابتدا شروع کند. سرقفلی مفهومی متمایز از حق کسب و پیشه و تجارت است و آن‌چه در قانون روابط موجر و مستأجر مورد بحث قرارگرفته، حق کسب و پیشه و تجارت است نه سرقفلی. با توجه به این‌که فقها در مورد خلاف شرع بودن این نهاد حقوقی حکمی نداده‌اند و قانون‌گذار بعد از انقلاب این پدیده را پذیرفته و اغلب محاکم حتی دیوان عالی کشور هم حق کسب و پیشه و تجارت را مورد حکم قرار داده‌اند و در عرف تجار هم این مسأله پذیرفته است، در اعتبار حق کسب و پیشه و تجارت تردیدی نیست.

کلیدواژگان: سرقفلی، اماکن تجاری، حق کسب و پیشه و تجارت، تخلیه، اسقاط حق

ماهنامه حقوقی،‌ فرهنگی و اجتماعی دادرسی، شماره 119، مهر و آبان 1395