اولین وکیل ایران که بود و چه کرد؟
اولین وکیل ایران که بود و چه کرد؟
اولین وکیل ایران که بود و چه کرد؟
اولین دادگاه قانونی در ایران، در سال 1286 تشکیل شد؛ برای رسیدگی به پرونده‌ای که به نام «پروندهی دختران قوچان» مشهور است. در مورد ماجرای دختران قوچان، فروششان، پیگیریهای مجلس و دادگاهی که تشکیل شد افسانه نجم‌آبادی در کتاب «حکایت دختران قوچان» به‌تفصیل بحث کرده است؛ اما موضوع این یادداشت کل این ماجرا نیست.
ازاینجا شروع کنیم که پیشینه‌ی دادگاه (به شکل قانون‌مند و به‌قول‌معروف مدرن) در ایران 106 سال است و دراین 106 سال، قانون و دادگاه راه بسیار درازی را پیموده تا به اینجایی رسیده که الآن هست. اگرچه جایگاه فعلی چندان خوشایند نباشد، ایدئال نباشد؛ برای رسیدن به همین نقطه هم راهی سخت و طولانی طی شده است. در اولین دادگاه قانونی ایران، اولین دادگاهی که پس از مشروطه تشکیل شد، اولین وکیل ایران هم پا به عرصه‌ی دادگاه گذاشت و از حق و قانون دفاع کرد. این وکیل میرزا احمدخان حیدری بود، اما قبل از اینکه به این وکیل بپردازیم، کمی شرح پرونده لازم است.
در پروندهی دختران قوچان، آصف الدوله حاکم خراسان متهم است که به خاطر فشار آوردن بیش‌ازحد به رعایا برای گرفتن مالیات، آنها مجبور به فروش دختران خود به ترکمنها شد‌ه‌اند و سالار مفخم حاکم بجنورد متهم است که به ترکمانان اجازه داده در حدود قوچان بدون هیچ مانعی دست به غارت بزنند و آنها چندین و چند اسیر گرفته‌اند که بیشتر زن بوده‌اند.
این اتفاق پیش از اعلام فرمان مشروطه افتاد و در جریان مشروطه این پرونده هرلحظه ابعاد بزرگ‌تری پیدا کرد، در منابر و روزنامه‌ها از آن صحبت شد و باکمی مبالغه می‌توان گفت سالار مفخم و آصف الدوله تبدیل به نماد ظلم پیش از مشروطه شدند. مجلس اول قضیه را پیگیری کرد و این پیگیریها نهایتاً منجر به تشکیل دادگاهی شد که مجد الاسلام از آن به‌عنوان اولین دادگاه قانونی ایران یاد می‌کند. حالا خودتان کمی هم حال و هوای مشروطه را تصور کنید و ببینید در فضای پس از انقلاب، دو نفر متهمِ این پرونده نزد افکار عمومی آن زمان تا چه حد منفور بوده‌اند. دراین فضاست که اولین وکیل ایران معرفی می‌شود، مردی که اتفاقاً یک مشروطه‌خواه شناخته‌شده هم بوده است. میرزا احمدخان حیدری در اولین حرکت لایحه‌ی دفاعیه‌اش را برای آزادی دو متهم تنظیم و از دادگاه تقاضای لغو بازداشت غیرقانونی را می‌کند. شرح کامل این دادگاه و درخشش اولین وکیل ایران را در مقاله‌ای خواندم به قلم محمدتقی دامغانی با عنوان «چهره‌ی درخشان اولین وکیل دادگستری در اولین محاکمه پس از مشروطیت.» که به‌درستی این عنوان را برای مقاله‌اش انتخاب کرده است. میرزا احمدخان حیدری مدافع قانون است و تمام تلاشش را می‌کند که مطابق قانون هیچ حقی از کسی ضایع نشود، حتی اگر این حق عدم بازداشت باشد. در لایحه دفاعیه‌اش در شرایطی که قوانین هنوز مشخص نبوده‌اند از دو متهم پرونده و حقوقشان دفاع می‌کند و ثابت می‌کند یک وکیل است.
حالا خودتان را جای میرزا بگذارید. شما یک مشروطه‌خواه شناخته‌شده هستید. آیا حاضرید به خاطر قانون، به حمایت از استبداد متهم شوید؟ آیا حاضرید در دادگاه از اجرای قانون در حق کسانی دفاع کنید که خودتان هم می‌دانید اگرنه به این جرم، قطعاً به جرائم دیگری باید محکوم شوند؟ شاید از یک دید عمل‌گرای انقلابی چنین کاری اشتباه باشد. شاید بهتر باشد دفاعی صورت نگیرد تا حق این مستبدین کف دستشان گذاشته شود، ولی وکیل با آدمهای معمولی این تفاوت را دارد: قرار است برایش قانون و اجرایش و حفاظت از حقوق موکلین بنا بر قانون در اولویت باشد نه اعتقاداتش. منبع: وب‌سایت شبگار