اختلالهای روانی پنهان در سایه عوامل اجتماعی آشکار

اختلالهای روانی پنهان در سایه عوامل اجتماعی آشکار

اختلالهای روانی، تعریفی برای توصیف بیماریهای روحی روانی است که توانایی فرد را در زمینه‌های مختلف ازجمله تفکر، احساس و رفتار صحیحی در امور روزمره زندگی مختل می‌کند.

گروهی از افراد بنا به حادثه یا رویدادی که در طول زندگی شاهد هستند، برای یک دوره مشخص از طول عمر خود، بیماری روانی و افسردگی را تجربه می‌کنند درحالی‌که برخی دیگر، همواره نشانهای آن را به دوش می‌کشند.

«سید حسن قاضی‌زاده هاشمی» در یکی از اظهارات اخیر خود عنوان کرد: بیش از 450 میلیون نفر در سراسر جهان دچار مشکلات روانی هستند و این رقم روز به روز در حال افزایش است.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به رشد 15 درصدی اختلالات ناشی از خستگی، اضطراب و کم‌خوابی و سه‌درصدی اختلالات ناشی از بی‌خوابی تصریح کرد: تعداد افسرده‌های جهان حدود 9 درصد یا نزدیک به 10 درصد است که این میزان در کشور ما، 12.6 درصد است.

«متأسفانه دولتها و کشورها کمتر به این اختلالات توجه دارند و شرایط مناسب و مطلوب افزایش این بیماران را مهیا کرده‌اند».

اختلالات روحی روانی، موضوعی که به باور کارشناسان، دگرگونیهای نوین و تکاپوهای بی‌حدومرز زندگی امروزی، تغییر شیوه زندگی، اوضاع اقتصادی، نبود روابط سالم میان افراد و مشکلات خانوادگی بسترساز رشد این اختلالها شده است.

آنجا که فاصله ازدواج تا طلاق به حداقل خود رسیده، نرخ بیکاری با نرخ تحصیلات رابطه‌ای معکوس پیداکرده و امید به زندگی را در میان افراد کمرنگ کرده است، شاهد مشکلات روحی روانی در میان سرمایه‌های اجتماعی خواهیم بود. سرمایه‌هایی که با بسترسازی مناسب، توسعه و پیشرفت کشور را فراهم خواهند کرد.

چرایی و چگونگی رشد اختلالهای روانی و راهکارهای کاهش آن، بهانه‌ای شد تا با «سیما فردوسی» روانشناس و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و ‌«مجید ابهری» آسیب‌شناس اجتماعی به گفت‌وگو بپردازیم.

تفکیک اختلالهای روانی با کمیت نشانه‌ها

فردوسی گفت با طبقه‌بندی اختلالهای روانی به خفیف و پر شدت، اظهار کرد: برخی اختلالهای روانی خفیف هستند به‌طوری‌که در این طبقه خود فرد هم به مشکل خودآگاهی دارد و برای درمان و رفع آن به مراکز مشاور و روان‌پزشکی مراجعه می‌کند؛ در اینجا بخشی از شخصیت فرد آسیب می‌بیند و نه تمام آن. شخص دارای اختلالهای روانی خفیف، باحالتها و رفتارهایی چون وسواس، اضطراب و افسردگی و … درگیر است.

به بیان این روانشناس، طبقه دیگری از اختلالها، مشکلات و بیماریهای روانی شدید هستند که در آنها تمام اجزای شخصیت بیمار از هم می‌پاشد و فرد به‌واسطه آن به توهم و هذیان دچار می‌شود. در این بخش، بیماری به‌گونه‌ای فرد را درگیر می‌کند که از بیماری خودآگاه نیست.

فردوسی افزود: تفاوت سلامت روانی و بیماری روانی به کمیت این نشانه‌ها بازمی‌گردد نه کیفیت آنها. برای نمونه همه اضطراب را تجربه می‌کنند اما در واقع فردی که دچار بیماری است میزان بالاتری از اضطراب را دارد یا در افسردگی اگرچه ممکن است بیشتر افراد به‌نوعی افسردگی را تجربه کنند اما بیمار افسرده با شدت بسیار بالاتری از نشانه‌های افسردگی روبرو است.

او در پاسخ سؤالی مبنی بر این‌که آیا بررسی‌شده است که این اختلالها در چه گروههای سنی، طبقه‌های اجتماعی یا تیپهای شخصیتی دیده می‌شود، گفت: بیماری یا اختلال روانی مختص به گروه خاصی نیست و نمی‌توان گفت که کسی به دلیل قرار گرفتن در فلان گروه سنی در معرض بیماری قرار دارد یا کسی به دلیل داشتن موقعیت اجتماعی- اقتصادی یا تیپ شخصیتی خاص از بیماری مصون است.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تفاوت منشأ اختلالات روانی گفت: برخی ریشه‌ها ژنتیکی و برخی محیطی هستند. روانشناسان بر این باور هستند که بسیاری از بیماریهای حادِ روانی از راه وراثت و ژنتیک به فرد منتقل می‌شوند و با عوامل محیطی تعدیل یا تشدید می‌شوند. «اما گروهی از بیماریهای روانی از عوامل محیطی به وجود می‌آیند و ناکامیها، شکستها، شیوه رفتار والدین، مشکلهای اقتصادی- اجتماعی، محیطهای نامساعد در ایجاد یا تشدید آنها نقش دارند». فردوسی رعایت اصول بهداشت روانی را یکی از راهکارهای پیشگیری و درمان اختلالهای روانی عنوان کرد و گفت: شیوه رفتار با کودکان، پیشگیری از بروز رخدادهای ناگوار، مانعی در برابر ایجاد اختلالهای روانی در انسان است. او افزود: برخی بیماریها با دارو برطرف می‌شوند برخی با روان‌درمانی و برخی نیز راهکار دارو و روان‌درمانی دارند. باید تلاش شود افراد جامعه از بیماریهای روانی و نشانه‌های آنها آگاهی یابند. البته رسانه‌ها در این زمینه بسیار مؤثر هستند زیرا می‌توانند جامعه را نسبت به این بیماریها آگاه کنند تا بدین گونه پیشگیری و درمان آنها راحت‌تر صورت گیرد.

افسردگی یا دل‌گرفتگی

زندگی ماشینی و دردسرهای برآورده کردن نیازمندیهای آن، افراد را به چالش فقط کار و اشتغال کشانده است. فضایی که شادی، خنده و گروههای اجتماعی همنوع در آن خبری نیست.

موضوعی که ابهری از نگاه جامعه‌شناسی، آن را بسترساز افزایش اختلالهای روانی در جامعه عنوان کرد و گفت: یکی از عوارض کمبود نشاط و فشارهای محیطی، ناهنجاریهای روانی و ناراحتیهای روحی و عصبی است.

«خشونت، اخبار و رخدادهای ناخوشایند و آسیبهای اجتماعی دومین گروه از علتهای ایجاد افسردگی اجتماعی هستند. انتقال تنشهای سیاسی از سطح دولتمردان به سطح جامعه نیز از علتهای بروز افسردگی و اضطراب اجتماعی است. خشونتهای ماهواره‌ای، در فیلمها و سریالهای مختلف نیز چهارمین دسته از علتهای ایجاد اضطراب و خشونت و اختلالهای روانی در جامعه به شمار می‌روند».

این آسیب‌شناس اجتماعی افزود: انتشار خبرهای ناخوشایند اضطراب و دلهره اجتماعی را میان طیفهای مختلف شهروندان ایجاد می‌کند و این مسأله با افزایش احساس کمبودهای اقتصاد، نومیدی نسبت به آینده و دلسردی از زندگی، به‌نوعی افسردگی اجتماعی منجر می‌شود.

به اعتقاد او هیچ‌گونه آماری نمی‌توان از میزان افسردگی و اضطراب در جامعه ارائه کرد زیرا بسیاری از افراد تفاوت افسردگی و دل‌گرفتگی را نمی‌دانند و بر پایه باورهای اجتماعی نادرست، مراجعه به مشاور و روان‌پزشک را کاری بیهوده یا نمایشی می‌دانند.

نوشداروی روان

چالشهای به وجود آمده از ناهنجاریهای روحی روانی، آسیب شناسان و روانشناسان را بر آن داشت تا با ارائه راهکارهای مناسب و مشاوره‌های به‌موقع، از افزایش دوره این اختلالها بکاهند.

به باور متخصصان، تکیه‌بر معنویات، افزایش چتر حمایتی خانواده بر سر افراد آسیب‌دیده و برخورد مناسب با آنان، زمینه‌ساز کاهش مشکلات روانی خواهد بود.

از نگاه ابهری، معنوی درمانی به‌عنوان یک نیاز و راهکار مناسب در زمینه اختلالهای روانی به شمار می‌رود.

وی افزود: بر پایه‌یک پژوهش میدانی، افسردگی و اضطراب در میان افراد مذهبی پنج برابر کمتر از افراد دیگر است. توکل به خدا، اعتماد به لطف الهی و ایمان به اراده خداوند باعث می‌شود که فرد از اضطراب و افسردگی فاصله گیرد ازاین‌رو امروزه معنوی درمانی در زمینه مشاوره‌های روانی جایگاه بسیار مهم و قابل‌توجهی دارد. او هم‌چنین با اشاره به‌ضرورت تولید و عرضه برنامه‌های نشاط‌آور در رسانه‌ها به‌ویژه صداوسیما گفت: صداوسیما می‌تواند با افزایش تولیدات سینمایی طنز، جلوگیری از انتشار اخبار اضطراب‌آور و پیشگیری از نمایش فیلمهای خبری تنش‌زا در پیشگیری و کاهش میزان افسردگی در جامعه نقش مهمی ایفا کند.

از نگاه ابهری، البته مسؤولان نیز باید از بیان خبرهایی که به دلهره و تنش روانی جامعه دامن می‌زند خودداری کنند زیرا رعایت این مسایل در تقویت سلامت و بهداشت روانی جامعه بسیار اهمیت دارد.

اختلالات روحی و افسردگی، از بیماریهای روحی روانی است که بی‌اطلاعی یا بی‌تفاوتی افراد از وجود آن، موجب بروز یا تشدید این بیماری می‌شود.

به باور کارشناسان اختلالات روحی و روانی بیش از درمان به پیشگیری نیاز دارد و در سایه حمایت خانواده، توسل به معنویات و شناخت فردی دست‌یافتنی است. منبع: ایرنا