آیا در حکومت اسلامی هر جرمی گناه است؟

نویسنده: سید جواد ورعی
چکیده
آیا تخلف از قوانین و مقررات دولت اسلامی که در اصطلاح «جرم» نامیده می‌شود، «گناه» و مرتکب آن «فاسق» است و در قیامت مجازات دارد، یا صرفاً «تخلفی اجتماعی و مدنی» محسوب می‌شود که مجازات قانونی دارد؟ مبانی مختلف دربارۀ ماهیتِ حکم حکومتی و قوانین دولت اسلامی، پاسخ‌های متفاوتی به این پرسش می‌دهند. در این مقاله به سه مبنا و پیامد هر کدام اشاره و سپس به آیات و روایات استناد می‌شود. مفاد آیات و روایات آن است که تخلّف از «احکام شرعی» و «فرمان‌های حکومتیِ پیامبر (ص) و ائمۀ هدی (ع)»، نیز «قوانین دولتِ مشروع دینی در عصر غیبت»، با این شرط که تخلف از آنها نافرمانی خدا، پیامبر و امام معصوم باشد،‌ گناه است. ولی گناه بودن سرپیچی از قوانین و مقررات عرفی مثل قوانین و مقرراتی که در جوامع دیگر هم برای تنظیم روابط اجتماعی وضع می‌شوند، محل تردید است، مگر آنکه تخلف از قوانین یادشده، عرفاً «اختلال در نظام اجتماعی»، «اضرار به غیر» و «مخالفت با اساس حکومت دینی» باشد که در این‌صورت گناه محسوب می‌شود و دارای آثار دنیوی و اخروی است. اما سرپیچی از قوانین به‌خودی خود گناه نیست، هر چند دارای مجازات دنیوی باشد.
کلیدواژگان: جرم؛ شریعت؛ گناه؛ مجازات
نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی؛ دوره ۴۸، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴