آیا قاعده «درء» مختص حدود است؟

آیا قاعده «درء» مختص حدود است؟

عنوان: بررسی فقهی قاعده «درء» با تکیه بر قانون مجازاتِ اسلامی مصوب 1392

نویسندگان: رضا دانشور ثانی، کاظم خسروی

چکیده

یکی از نوآوریهای مقنن در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، تصریح به قاعده «درء» می‌باشد. در قوانین قبلی، مقنن صراحتاً اشاره‌ای به این قانون نکرده بود، اما در برخی مواد آن را به طور ضمنی پذیرفته بود. به عنوان مثال، در مواد: 167و 67، 66، 65 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370، ایجاد شبهه را موجب سقوط حد می‌دانست. در قانون سال 1392 در دو ماده 120 و 121 به تشریع این قاعده و چگونگی سقوط مجازات در صورت وجود شبهه پرداخته شده است، اگرچه قانون‌گذار اشاره‌ای به معنای شبهه نمی‌کند. از آن‌جا که مقنن، این قاعده را در بخش کلیات ذکر کرده است، این شایبه وجود دارد که علاوه بر حد به معنای اخص، به سایر جرایم نیز تعمیم داده است، لذا در این نوشته، علاوه بر ذکر مستندات قاعده، تحلیل کلمات قاعده، اقسام شبهه و ملاک در عروض شبهه، سعی اصلی بر این است که با بررسی کتب معتبر فقهی شیعی و اهل سنت و بررسی نظریات محققین و دانشمندان، پی به این حقیقت ببریم که دامنه شمول قاعده «درء» چیست. آیا منحصراً شامل حد به معنای اخص است یا علاوه بر آن به سایر جرایم (قصاص، دیات، تعزیرات) نیز تسری می‌یابد.

کلیدواژگان: درء، حد، شبهه، شبهه موضوعیه، شبهه حکمیه.