آیا نکاح موقت بدون تعیین مهر امکان‌پذیر است؟
آیا نکاح موقت بدون تعیین مهر امکان‌پذیر است؟
آیا نکاح موقت بدون تعیین مهر امکان‌پذیر است؟
ازدواج موقت اگرچه اسمش موقت است اما بیشتر احکام مربوط به نکاح و زوجیت در آن جاری است اما در ازدواج موقت دو نکته مهم وجود دارد که در ازدواج دایم موضوع کمی متفاوت است. در ازدواج موقت شرط تعیین مهر و تعیین مدت عقد یک شرط اساسی محسوب می‌شود و درصورتی‌که مدت یا مهر قید نشود، عقد دچار اشکال می‌شود.
علاوه بر موضوع مهر و تعیین مدت در ازدواج موقت، مهم‌ترین تفاوت بین ازدواج موقت و ازدواج دائم، ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر است. حال با توجه به مباحث مربوط به این موضوع، دکتر زهرا داور، حقوقدان و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، با تشریح جزئیات حقوقی پیرامون وضعیت مهر و وراثت در ازدواج موقت عنوان می‌کند که این نوع از ازدواج هم باقاعده و قوانین اسلامی و شرعی هماهنگ شده و در تمام موارد می‌توان به قانون مربوط به آن استناد کرد.
اگرچه ازدواج موقت به نسبت به ازدواج دایم در جامعه ایرانی، شیوع فراوانی ندارد اما به‌هرحال هم به لحاظ شرعی و هم به لحاظ قانونی این نوع ازدواج، به رسمیت شناخته‌شده و دکتر داور نیز بر آن تاکید دارد و می‌گوید: تا پیش از تصویب قانون مدنی، در فتاوای همه فقهای شیعه بر جواز ازدواج موقت حکم داده‌شده و پس از تدوین قانون مدنی نیز در ماده 1075 این قانون، ازدواج موقت در حقوق ایران به رسمیت شناخته‌شده است.
وی در ادامه می‌افزاید: در همین قانون و در تعریف شرایط و ارکان اساسی نکاح منقطع یا همان ازدواج موقت، به موارد کلیدی اعم از شرایط صحت نکاح دایم به‌اضافه تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن تاکید شده است.
نکاح موقت مشروط به تعیین مهر
داور در خصوص چگونگی تعیین مهر در ازدواج موقت نیز اظهار می‌کند: همان‌گونه که گفته شد، تعیین مهر یکی از ارکان و شروط اصلی در ازدواج موقت است تا جایی که طبق ماده 1095 قانون مدنی در نکاح منقطع عدم تعیین مهر در عقد، موجب بطلان است.
این حقوقدان یادآور می‌شود: با استناد به ماده‌قانونی فوق، عقد موقت بدون تعیین مهر باطل است و این در حالی است که در عقد دایم اگر همان لحظه مهر تعیین نشود، باطل نبوده و می‌توان بعد از مدتی آن را تعیین کرد.
داور در پاسخ به این سؤال که عدم تعیین مهر چه ضمانتی دارد؟ می‌گوید: به نظر بنده مواردی که برای تاکید بر تعیین مهر و مدت آن، عنوان‌شده ضمانت نیست و یک نوع شرط یا عقد است. ضمن اینکه طبق قوانین موجود، تعیین مهر از ضروریات بوده، تعیین خودش در حین صیغه موقت، بهترین ضمانت است.
وی همچنین در واکنش به برخی ابهامات موجود در جامعه پیرامون این مسأله که در صورت بذل مدت از سوی شوهر، امکان منتفی شدن مهر وجود دارد، نیز عنوان می‌کند: به استناد عقد، زن مالک مهر است و بخشش باقی‌مانده مدت عقد از سوی مرد هیچ تأثیری ندارد.
این حقوقدان یادآور می‌شود: اما در خصوص بخشش مهر از سوی زن، دیگر شرایط مانند عقد دایم بوده و هرزمانی که زن بخواهد می‌تواند آن را ببخشد؛ این امر به‌قدری واضح است که به‌عنوان‌مثال بگوییم فردی 10 میلیون به قرض از کسی گرفته باشد و به هر دلیلی، قرض‌الحسنه آن مبلغ را به مقروض ببخشد و در چنین شرایطی قانون‌گذار نمی‌تواند بگوید او حق ندارد ببخشد یا مواردی از این قبیل که بخشش مهر هم در ازدواج دایم و هم در ازدواج موقت از این مثال تبعیت می‌کند.
داور می‌گوید: موارد قانونی درباره ازدواج موقت بسیار محدود بوده و دلیل اصلی آن‌هم این است که این ازدواج چندان مرسوم نبوده و محدود به شرایط اضطرار است اما به‌طورکلی قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده با اختصاص موادی به امر نکاح موقت، ابهامات و ایرادات احتمالی در پیشرو را برطرف کردند.
وی بابیان مثالی خاطرنشان می‌کند: به‌عنوان‌مثال قانون‌گذار در ماده 21 قانون حمایت از خانواده، ثبت ازدواج موقت را در سه حالت اجبار کرده است که این موارد شامل توافق طرفین، بارداری زوجه و شرط ضمن عقد هستند.
زوجه موقت ارث نمی‌برد
این حقوقدان در خصوص چگونگی حق ارث زوجه (متعه) در ازدواج موقت نیز تاکید می‌کند: ارث برخلاف مهریه، حکم بوده و در قالب حق نمی‌توان آن را تعریف کرد.
وی اضافه می‌کند: در قانون به مسأله ارث و نحوه ارث بردن وراث به‌تفصیل توضیح داده‌شده و طبق ماده 1154 در قانون مدنی به آن اشاره‌کرده است، ارث بین زوجه دائمی برقرار می‌شود به این معنا که زوجه موقت ارث نمی‌برد؛ به‌عبارت‌دیگر توارث بین زن و شوهر هنگامی است که رابطه زناشویی آنان ناشی از ازدواج دایم باشد در نکاح موقت هیچ‌یک از زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند.
به گفته داور، مرد می‌تواند وصیت کند که در زمان فوتش تا یک‌سوم اموال به زوجه موقت داده شود که این وصیت است و از حکمی که حق زن را تعیین می‌کند، مجزا است.
فرزند زوجه موقت ارث می‌برد
این حقوقدان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه تکلیف حق ارث فرزندی که ثمره ازدواج موقت باشد، چه می‌شود، می‌گوید: این فرزند مانند فرزندان ناشی از عقد دایم از پدر ارث می‌برد؛ به عبارت دقیق‌تر همه حقوق و تکالیفی که پدر در قبال فرزندان زن دایم دارد، برابر این فرزند نیز داراست که براین اساس نفقه، حضانت، توارث و سایر حقوق این فرزند مانند فرزندان دیگر پدر برقرار است.
وی در خصوص اینکه آیا زن می‌تواند در عقد نکاح موقت شرط ارث یا نفقه کند، نیز می‌گوید: اگرچه دراین خصوص اتفاق‌نظر وجود ندارد اما به‌طورکلی، برای حل این مشکل زن می‌تواند مبلغ مهر را به‌دلخواه تعیین کند و محدوده‌ای برای آن وجود ندارد. خبرگزاری حمایت